مزارات ایران و جهان اسلام

بقعة با شکوه این امامزاده در میان روستاى اسفیدان، در 5/39 کیلومترى جنوب شرق شهر بجنورد، در درّه‏اى مصفّا، با آب و هواى معتدل و چشم انداز فوق العاده زیبا و دیدنى، واقع شده است.

خانه‏هاى این روستا به صورت پلّکانى در دامنه کوه ساخته شده و بقعه امامزاده با گنبد طلایى خود همچون نگینى در این درّه مى‏درخشد. بناى امامزاده بسیار باشکوه و بجا مانده از دورة صفویّه است که در زمان قاجاریّه مرمّت شده و شامل ایوان، گنبد، گلدسته، صحن و حرم است.

بقعه این امامزاده در وسط روستاى کُرف مقابل مدرسه بر روى تپّه‏اى مشرف بر روستا، در 14 کیلومترى شمال غرب شهر سنخواست واقع شده است.

بنایى بسیار باشکوه و زیبا که متعلّق به قرن هفتم هجرى است و از خشت و گل ساخته شده و به صورت چلیپا است. این بنا از چهار جهت داراى ایوانى به ابعاد 4×60/2 و ارتفاع 5 متر است و در طرفین آن دو مناره احداث شده که ارتفاع آن 30/1 متر مى‏باشد. این بقعه از هر یک از جهات، درى دارد که فعلا درب شرق و جنوب باز بوده و دو درِ دیگر مسدود مى‏ باشد.

بقعة این امامزاده در میان روستاى باغشجرد، در 19 کیلومترى شمال شرق شهر صفى آباد واقع شده و به شاهزاده محمّد مشهور است.

ساختمان بقعه، بنایى قدیمى و بجا مانده از دورة صفویّه است که شامل سردر، ایوان، گنبد و حرم می‌باشد. سردر بقعه به ابعاد 1×3 و ارتفاع 4 متر و درِ آن چوبى است و در بالاى آن یک طاق ضربى عرقچینى دارد که از سنگ لاشه و ملاط گچ ساخته شده و در سمت راست آن راه پلّه‏اى به بام بقعه تعبیه شده است.

بقعة این امامزاده در ابتداى روستاى بازار قارناس، در کنار تپّه‏اى کم خیز و با چشم انداز زیبا در 5/28 کیلومترى جنوب غربى شهر آشخانه واقع شده است.

ساختمان بقعه، بنایى زیبا و بجا مانده از دورة قاجاریّه است که شامل ایوان، گنبد، حرم، شبستان و گلدسته است. ایوان بنا رو به جانب مشرق قرار دارد و ابعاد آن 6×4  و ارتفاع 6 متر با طاق هلالى است که در گذشته بخش اعظم آن فرو ریخته بود و توسّط سازمان میراث فرهنگى به شکل ضربى و گهواره‏اى ترمیم شد. در دو طرف ایوان دو گلدسته به ارتفاع 8 متر به صورت پلکانى و فشنگى طراحى شده که ابتدا قطر آن 3 و سپس 2 و سرانجام یک متر است.

بقعة این امامزاده در انتهاى روستای دهک در حدود هزار مترى روستاى توى و در 5/41 کیلومترى شمال غرب شهر اسفراین واقع شده و به شاهزاده قاسم مشهور است.

ساختمان بقعه، بنایى از سنگ لاشه و ملاط گل و خشت و چوب است که داراى ایوانى به ارتفاع 5/4 متر در جانب جنوب است. که یکی از دو طاق آن فرو ریخته و در دو طرف آن دو اتاق کوچک به ابعاد 5/3×3 متر قرار دارد و شکل بنا را به مستطیلی شکل تغییر داده و ابعاد آن 10/11 متر در راستای شمالی ـ جنوبی و 75/13 متر هم در امتداد شرقی غربی است. ارتفاع بنا از سطح زمین‌های اطراف حدود 35/10 متر می‌باشد.

بقعة قدیمى و تاریخى این امامزاده در خارج از روستاى بیرک و باش محلّه و در بالاى کوهى مشرف به روستا با چشم انداز فوق العاده زیبا، در 42 کیلومترى جنوب غربى شهر فاروج واقع شده و به شاهزاده علی مشهور است.

شالوده بنا از سنگ لاشه و ملاط گچ و آهک ساخته شده و شباهت زیادى به بقعه امامزاده عبدالرحمن خرق دارد. بقعه از خارج به‏صورت برج هشت ضلعى با گنبد توپى است. اما از داخل به‏صورت مربّع و به ابعاد 7×7 متر است که داراى چهار صفّة کوتاه به ارتفاع 3 متر مى‏باشد که در جانب غرب و شرق آن دو پنجره طرّاحى شده و پنجره شرقى به جهت وزش باد تند، مسدود شده است.

بقعة این امامزاده در داخل قبرستانى در فاصله سیصد مترى جنوب غربى روستاى گیفان از توابع بخش جرگلان شهرستان بجنورد و در دامنه ارتفاعات منتهى به کوهستان واقع شده است. اطراف امامزاده در جنوب و شرق و غرب، کوهستان و درختان جنگلى سرو و در شمال با اندک فاصله‏اى به باغهاى گیفان متصل مى‏ شود.

بنا، داراى پلان مربع شکل است که در نماى بیرونى آن طاق‌نماهایى تعبیه شده است. گنبد بنا از نوع دو پوسته بوده و ساقه‏اى استوانه‏اى با ارتفاع حدود 5 متر دارد. در گرداگرد ساقه(گریو) گنبد در فواصل معین قابهاى (طاق‌نماهاى) آجرى مستطیل شکل ساخته شده که جنبه تزیینى دارند. ایوان ورودى در ضلع شرقى بنا قرار گرفته و به شکل یک جلوآمدگى با سقف مسطح است که با استفاده از تیرهاى چوبى پوشانده شده است. در دو طرف ایوان دو طاق‌نماى مستطیل شکل کم‏عرض وجود دارد.

بقعة این امامزاده در 30 کیلومترى جنوب غرب شهر اسفراین و در 5 کیلومترى روستاى کوران واقع شده است.

ساختمان بقعه، بنایى قدیمى و متعلّق به دورة صفویّه است که در ادوار مختلف تعمیرات وسیعى در آن صورت گرفته است. این بنا در اصل داراى طرح مستطیل شکل است که طول آن از بیرون 40/16 و عرض آن 11 متر است. طرح مستطیلى بنا از ضلع شمالى تقریباً به هم خورده و به صورت نامنظم در آمده است. در دو طرف ضلع شرقى، دو اتاق ایجاد کرده‏اند که ابعاد اولى 3×5/3 متر و ابعاد دوّمى 5/3×5/4 متر است، این اتاقها به عنوان زایر سرا و محل استراحت مورد استفاده مى ‏باشد.

بقعة با شکوه این امامزاده در قلب روستاى خرق و در میان گلزار شهداى این روستا، در 59 کیلومترى جنوب غربى شهر فاروج واقع شده و به شاهزاده عبدالرحمن مشهور است.

ساختمان بقعه، بنایى قدیمى و بجا مانده از دورة صفویّه است که شامل ایوان، گنبد، ضریح و صحن مى‏باشد. ایوان بقعه در جانب جنوب شرق واقع شده و ابعاد آن 5/4×20/1 و ارتفاع 5 متر با طاق جناقى است که دربى آهنى به داخل شبستان دارد. پس از عبور از درِ ورودى، به شبستان کوچکى به ابعاد 2×7 متر مى‏رسیم که داراى طاقهاى رومى و قوسى است و در بالاى آن یک پنجره مشبک گچى تعبیه شده است. در سمت راست مدخل، زیارت نامه‏اى به خط هاشم حسینى نژاد به تاریخ 22 بهمن ماه 1363 بر دیوار بقعه نصب مى ‏باشد.

بقعة این امامزاده در حاشیه شرقى روستاى ناویا، در 7 کیلومترى غرب شهر شوقان و در 100 کیلومترى شمال شرق شهر جاجرم واقع شده است.

ساختمان بقعه که از آثار دورة قاجاریّه است، شامل پلان مستطیل شکل به ابعاد 80/5×60/9 متر است و شباهت زیادى به بقعة امامزاده هام دارد با این تفاوت که گنبد بنای امامزاده سام، کوتاه‏تر و نماى آن از خارج کاه و گل و ایوان با طاق جناقى در جانب جنوب قرار دارد.

بقعة این امامزاده در ابتداى شهر سنخواست، در 60 کیلومترى شمال شرق شهر جاجرم واقع شده است. این بنا که از آثار دورة صفویّه است، از خشت و گل و ساروج و آجر استفاده شده و در سالیان اخیر مرمّت شده است.

هسته مرکزى بقعه که اتاق مرقد است، با پلان مربع شکل، دارای هر ضلع 10 متری است و از این میان، هر جهت حدود 5/1 متر ضخامت دیوار را تشکیل مى‏دهد تا بتواند گنبد عظیم بنا را تحمل کند. چهار زاویة اتاق مرقد را با ایجاد چهار گوشواره به دایره تبدیل نموده‏اند و سپس گنبد بنا را بر آن استوار ساخته‏اند. این گنبد، به شکل «کلاه خودى» به قطر 7 و ارتفاع 7 متر است و سراسر با کاشى‏هاى نره‏اى به رنگ لاجوردى در سال 1381 تزیین شده است.

بقعة باشکوه و زیباى این امامزاده در یک کیلومترى شمال روستاى توى، در 37 کیلومترى غرب شهر اسفراین واقع شده است.

ساختمان بقعه، بنایى قدیمى و هشت ضلعى است که در چهار ضلع اصلى آن، چهار ایوان کوچک وجود دارد. اضلاع اصلى بنا هر کدام 9 متر و اندازه اضلاع فرعى گوشه‏ها هر کدام 40/4 متر است. در ساختن ایوان‏هاى این بنا، قرینه سازى کاملا رعایت شده و طول و عرض آنها 30/3×4 متر است. هر ایوان به وسیله یک در ورودى به داخل بنا هدایت مى‏شود. درِ شرقى به مثابه درِ اصلى است. در اضلاع فرعى چهار گوشه بنا، طاق‌نماهایى ایجاد کرده‏اند که در برخى از آنها مقابرى از مشاهیر محلّى جا داده‏اند. اگر چه تعمیرات مکررى در این بنا انجام شده است، ولى تاکنون به طرح کلّى و هیأت اوّلیّه بنا لطمه‏اى وارد نیامده است.

بقعة این امامزاده در خارج از روستاى راستقان، از بخش رازوجرگلانِ بجنورد و در 54 کیلومترى شمال شرق شهرراز واقع شده و به شاهزاده حمید مشهور است.

 بناى شاهزاده حمید یکى از بناهاى آرامگاهى منطقه با ویژگى‏هاى معمارى محلى است. احداث بناى این اثر مربوط به دوران اواخر قاجار است اما ویژگى‏هاى طاق و گنبد و پلان بنا ریشه در معمارى چند صد ساله منطقه در دوران اسلامى دارد. ساختمان و پلان امامزاده عبارت است از یک بناى چند ضلعى گنبد دار که ورودى آن شامل یک ایوان در سمت غرب و رو به روستاى راستقان است.

بقعة این امامزاده در هزار مترى جنوب روستاى بیش درّه و جنوب شرق روستاى کلاته شوقان، در 5 کیلومترى غرب شهر شوقان و در 70 کیلومترى شمال شهر جاجرم واقع شده است.

شالوده بنا از خشت و گل ساخته شده و متعلّق به اوایل دورة قاجاریّه است. پلان بقعه به شکل مربع با گنبد عرقچینى است که در وسط آن صورت قبرى مى‏باشد که فاقد سنگ قبر و ضریح است. به اعتقاد اهالى، چهار سیّد در این مکان مدفون مى‏باشد. از این رو بقعه به چهار سیّد نیز معروف است.

بقعة بسیار زیبا و قدیمى این امامزاده در قلب روستاى زو ارم، در 26 کیلومترى جنوب غرب شهر شیروان واقع شده و به معصوم زاده مشهور است.

بقعه، در میان شیب تند روستا به سوى درّه و رودخانه فصلى با چشم انداز مناسب و زیبا واقع شده است. شالودة بنا از سنگ لاشه و ملاط گل و گچ ساخته شده و گنبد بنا از داخل و خارج به صورت عرق‏چینى است. نماى داخلى گنبد از گچ و نماى خارجى آن روى ساقه‏اى حدود نیم مترى استوار است و سپس با حلب پوشش یافته و به شکل چترى در آمده است. این حلب به جهت نگهدارى رطوبت و نفوذ آب از گنبد به داخل بقعه است.

بقعة زیباى این امامزاده در خارج از روستاى دهنة اجاق، در 49 کیلومترى شمال غرب شهر صفى آباد و حدود چهل کیلومتر شهر اسفراین قرار دارد.

بنا، میان غار طبیعى واقع شده که با دخالت انسان به صورت پلان مستطیل شکلى به طول تقریبى 40 و عرض 5/4 و ارتفاع 5 متر ساخته شده است که مساحت آن تقریباً دویست مترمربّع مى‏باشد. دیوار این غار با آجر پوشش یافته و گچکاری شده است. اتاق مقبره به صورت مربّع و به ابعاد 56/4×58/4 متر و ارتفاع حدود 9 متر و داراى گنبدى دو پوش است که از داخل به صورت عرقچینى و از خارج به صورت کلاه‏خودى مى‏باشد و در ساقه آن چهار پنجره جهت نورگیری احداث شده است. تزیینات بکار رفته در این بقعه شامل، طاق نماها و طاقچه‏ها در شیوه‏هاى مدوّر و هلالى و شاخ بزى مى‏باشد. مصالح بکار رفته در آن سنگ، گچ، آهک و ملاط ساروج است.

بقعة این امامزاده در 5 کیلومترى غرب مرکز بخش شوقان، در مجاورت شمال روستاى چپّه و در 72 کیلومترى شمال شرق شهر گرمه قرار دارد.

چشم انداز بقعه بسیار زیبا و دیدنى است و در سالیان اخیر بازسازى شده و شامل گنبد، شبستان و ایوان مى‏باشد. بقعه به شکل مربّع مستطیل و به ابعاد 15×17 متر است. ایوان بنا در جنوب آن واقع شده و ابعاد آن 5/3×3 و ارتفاع آن حدود 4 متر مى‏باشد که در دو طرف آن دو اتاق تعبیه شده است. نماى ایوان، با سنگ مرمر تزیین شده و در جانبین آن دو گلدسته به ارتفاع 6 متر قرار دارد.

بقعه باشکوه این امامزاده در حدود 40 کیلومترى غرب اسفراین و 8 کیلومترى جنوب غرب روستاى کوران قرار گرفته است. این بنا معروف‏ترین و قدیمى‏ترین مزار شهرستان اسفراین و مشهور به احمد رضا است.

بنا با هیبتى سترگ، به دور از آبادى و در میان دشت نسبتاً گرمى، انسان را به دیدار خود فرامى‏خواند. شکل بنا، عبارت از مستطیل عظیمى است که طول آن 29 متر و عرض آن 19 متر مى‏باشد. در چهار جهت اصلى بنا، چهار ایوان بزرگ تعبیه گردیده است. ایوان شرقى و غربى به صورت قرینه ساخته شده، لیکن ابعاد آن متفاوت است. ایوان شرقى 3×5 و ایوان غربى 5/3×5 متر مى‏باشد. دو ایوان شمالى و جنوبى کاملاً قرینه و داراى ابعاد 4×3 متر است.

بقعة باشکوه این امامزاده در یک کیلومترى شمال روستاى دربند، کنار جادّه آسفالته‏اى که روستاى دربند را به روستاهاى طبر و شقان متّصل مى‏کند، در 17 کیلومترى شمال شهر سنخواست از توابع بخش شقان قرار دارد.

بنا داراى نقشه چهار ضلعى و متأثّر از سبک چهار طاقى است. پلان چهار ضلعى بنا در ارتفاع 5/3 مترى با ایجاد یک پوشش مثلثى شکل بر کنج‏ها و یک طاق‌نماى کم عمق در هر ضلع و چهار طاق‌نماى دیگر با چهار روزنه در وسط اضلاع به پلان هشت ضلعى تبدیل شده، سپس دایره گنبد، که از داخل به شکل نیم کاسه است، تعبیه شده است.

بقعة این امامزاده در خارج از روستاى کرپشتلى (=کرپوشلى بالا) از بخش رازوجرگلان بجنورد و در 7/78 کیلومترى شمال غربى شهر راز واقع شده و به سیّد ابراهیم مشهور است.

بناى امامزاده ساختمانى مخروبه با ویژگى‏هاى معمارى ایلخانى است. مستند نگارى و حفظ و مطالعات باستان‏شناسى این اثر مى‏تواند در پژوهشهاى باستان‏شناسى این دوران در منطقه حائز اهمیّت باشد. بیش از 90 درصد بناى این امامزاده تخریب شده است و مهمترین مواد باستان‏شناسى سطح آن آوار سنگ و آجر و ساروج است.