مزارات ایران و جهان اسلام

در نزدیکى ریجاب از توابع شهرستان اسلام آبادغرب، قبرستانى از صدر اسلام با تعدادى آرامگاه به سبک چهار طاقى‏هاى دورة ساسانى وجود دارد. در میان این قبور، بناى عظیمى دیده مى‏شود که در میان اهالى محل به مقبرة ابودجانه معروف است و در نزد اهالى از احترام خاصّى برخوردار است. این آرامگاه چهار ضلعى است و بر فراز آن گنبدى مخروطى شکل قرار دارد. در جنوب این آرامگاه بناى دیگرى شبیه به آن، ولى در ابعاد کوچک‏تر ساخته شده است و در داخل آن چند سنگ قبر به چشم مى‏خورد. این دو آرامگاه با لاشه سنگ و ملاط گچ ساخته شده و سطوح بیرونى و داخل آن با ملاط گچ اندود شده است.

این مقبره زیر نظر میراث فرهنگى در سال 1369 مرمّت و بازسازى شده است.

این بقعه بر روى تپّه‏اى در مرکز شهر سنقر قرار دارد. این آرامگاه برجى شکل، هشت ضلعى و داراى گنبدى آجرى است. هر ضلع آن سه و نیم متر طول دارد. در طبقة پایین این بقعه، سردابه‏اى هشت ضلعى وجود دارد و پوشش آن گنبدى است. بخش تحتانى آرامگاه یعنى سردابه، با سنگ‏هاى تراشیده و قسمت فوقانى آن با آجر ساخته شده است.

در هر یک از اضلاع این آرامگاه، طاق نمایى با قوس جناغى قرار دارد.

بقعة این امامزاده در بیست کیلومترى غرب شهر پاوه، در روستاى هجیج که منطقه‌ای صعب و در کنار رودخانة سیروان قرار دارد، واقع شده و در سال‏هاى اخیر بناى این بقعه به صورت چهار طاقى آجرى توسّط ادارة اوقاف احداث شده است. در گذشته، مقبرة این امامزاده، بنایى سنگى و قدیمی بود.

پیش نمازان روستاى هجیج، دربارة نام و نسب این امامزاده به نقل از «بحرالانساب» مى‏گویند: نامش عبیداللَّه و فرزند حضرت امام موسى کاظم‰ است و پس از شهادت پدر در زمان هارون الرشید، با یکى از برادرانش به نام امامزاده اسماعیل به این منطقه پناه آورده است. بعدها برادرش به «اسپریس» یکى از روستاهاى اطراف پاوه عزیمت کرد و او در هجیج ماندگار شد. اندک اندک یارانى به دور او جمع شدند.

بقعة این امامزاده در حاشیة غربی روستای شالان از دهستان بانزرده و در دامنة کوه سرکمر و مشرف به رودخانه ریژآو که در فاصلة تقریبی 200 متری جنوب بقعه در جریان است، واقع شده و چشم انداز آن زیبا است.

ساختمان بقعه با استفاده از قلوه سنگ و ملات گچ ساخته شده و دارای پلانی چهار گوش به ابعاد تقریبی 6×6 متر است. در ساخت این بنا قلوه سنگ‌های بزرگ در قسمت زیرین دیوارها و از سنگ‌های کوچکتر در قسمت بالای دیوارها و پوشش سقف آن استفاده شده است. ورودی بنا در ضلع شمالی آن واقع شده و ارتفاع آن در وضعیّت کنونی 20/1 و پهنای آن حدود 75 سانتی‌متر است. سطوح داخلی و خارجی دیوارها و پوشش گنبدی بنا دارای اندود گچ نیم کوب است.

بقعة این امامزاده در مجاورت فرماندارى شهر سنقر واقع شده است.

ساختمان بقعه، بنایى قدیمى به جا مانده از عصر صفویّه است که تعمیراتى در آن صورت گرفته و شامل ایوان، گنبد و حرم است.

ایوان بقعه رو به جانب جنوب بود و در طرفین آن دو گلدستة قدیمى قرار داشت. این بنا یک بار در سال 1357 هـ . ش مرمّت شد و نقّاشى‏هاى زیر گنبد، رنگ‏آمیزى مجدّد گردید وهمچنین در سال1380هـ . ش مورد تعمیرات وسیع قرار گرفت.

در فاصله حدود 20 کیلومتری جادة کرمانشاه به روانسر، بر بالای ارتفاع پیشه کوه، بقعة «ویس نازار» واقع شده است که مردم آن را «ویس قرنی» می‌گویند.

ساختمان بقعه با پلان مربع شکل، دارای گنبدی مخروطی شکل است که با خشت و گل و آجر ساخته شده و در سالیان اخیر مرمّت اساسی گشته است. سنگ قبر قدیمی بر روی قبر قرار دارد که متأسّفانه بخشی از آن ترک برداشته و به جهت ساییدگی قابل خواندن نیست. تاسیسات زیادی من جمله، بازار، پارکینگ، حسینیه، دفتر خدام و... در اطراف بقعه احداث شده است.

بقعه این امامزاده در میان روستاى شهرآباد بزرگ، در 20 کیلومترى غرب شهر شهریار، در مسیر جاده ترانزیت غرب کشور واقع شده است.

این بقعه در مساحتى حدود 4000 متر مربع قرار دارد و زیر بناى آن حدود 100 متر مربع است. بناى قدیمى بقعه داراى گنبد خشتى و فاقد گلدسته است و در سال‏هاى اخیر بازسازى گردیده است. بناى این بقعه جزو آثار باستانى است.

بقعه با شکوه امامزاده حمزه رضا  علیه ‏السلام در روستاى زیارت (از دهستان زیارت، بخش مرکزى)، در یک کیلومترى جادّه اصلى شیروان ـ فاروج و در 5 کیلومترى شمال غرب شهر شیروان واقع شده و از زیارتگاه‏هاى مشهور استان خراسان شمالى و شهر شیروان است.

این بنا مجموعه‏اى مرکّب از حرم چهار گوش به طول هر ضلع هشت متر است که با واحدهاى پیرامون به وسیله درگاه‏هایى با عمق زیاد در ارتباط است. ارتفاع مقبره تا زیر گنبد، 5/7 متر و بلندى آن حدود  5/8 متر است که تماما از آجر و گچ و چوب ساخته شده است.

مشهور به «میر حمزه»، بقعه این امامزاده در شمال قبرستان شهر لار و در کنار جنوبى کانال لار قدیم واقع شده که مسجد جدیدى آن را در بر گرفته است.

ساختمان این بقعه که از دوره صفویّه بجا مانده و داراى تزیینات کاشیکارى بود، در سالیان اخیر تجدید بنا گردید و به شکل امامزاده میر على بن حسین ساخته شد.

بنای یادبود سیّد جمال الدّین اسدآبادی در محلّه سیّدان شهر اسدآباد و در کنار امامزاده سیّدان واقع گردیده است و تعدادی از افراد خانواده این عالم بزرگ در کنار این امامزاده که در گذشته گورستان قدیمی شهر بوده است مدفون می‌باشند.

بنای اصلی و قدیمی زادگاه سیّد جمال دارای پلاک ثبتی به شماره 855 بود که توسّط اداره کل ارشاد اسلامی تخریب گردید و به جای آن بنای کنونی که به عنوان بنای یادبود می‌باشد ساخته شد.

این مقبره در میان گورستان شهدای عمومی شهر بهار واقع شده و بسیار مورد توجّه اهالی است.

مقبره آیة الله بهاری در سال 1405 هـ . ق احداث شده و پلان آن مربّع شکل و به ابعاد 5/9×5/9 متر است. این مقبره از سنگ مرمر است و قسمت داخل آن با کتیبه‌هایی از آیات قرآنی بر روی کاشی لاجوردی تزئین گردیده است و زیر سقف آن به سبک بقاع اواخر قاجار آئینه‌کاری شده و جلوة خاصی یافته است.

این آرامگاه در میان گورستان عمومى شهر سامِن، در 10 کیلومتری جنوب غربی شهر ملایر واقع شده و بسیار مورد توجّه اهالى است و به فرزندان نوح نبی ‰ شهرت دارند.

ساختمان بقعه که متعلّق به دورة قاجاریّه مى‏باشد با سنگ لاشه و ملاط گچ و گل ساخته شده و شامل دو گنبد آرامگاهى و در میان آن سالن گنبد دار دیگرى است که ظاهراً از الحاقات جدید است.

گنبد اوّل بر روى پایه‏اى از سنگ لاشه ساخته شده و از خارج به صورت هشت ضلعى و به ابعاد 40/1 و دو متر و در سه طبقه تشکیل یافته و در نهایت گنبد استوانه‏اى شکل آرامگاه بر آن قرار گرفته است.

این بنا در سمت راست بلوار علویان در نزدیکى میدان عین القضات شهر همدان و در داخل محوّطه آموزشى واقع شده است. ساختمان بقعه، بنایى چهار ضلعى است که در نماى خارجى آن در گوشه‏ها، طرح‏هاى ستاره‏اى شکل تعبیه کرده ‏اند.

این بنای تاریی در محلّه زندی‌های همدان و نزدیک دبیرستان ابن سینا قرار دارد و از قرار معلوم مدفن «شیخ الاسلام حسن بن عطار حافظ ابوالعلاء» و جمعی از امرای سلجوقی است. حافظ ابوالعلاء در سال 521 هـ . ق در گذشت.

این برج در قرن هفتم و هشتم هجری به طرز ساده وبی پیرایه ساخته شده و بنای آن دوازده ضلعی آجری است که گنبدی هرمی با دوازده ترک آجری بر فراز آن دیده می‌شود. طول اضلاع دوازده‌گانه برج از بیرون بیش از دو متر و از درون کمی بیش از یک متر است.

بقعة این امامزاده در سه کیلومتری غرب امامزاده اظهر در روستای ینگی قلعه از توابع شهرستان همدان واقع شده و به امامزاده ینگی قلعه نیز مشهور است.

ساختمان بقعه، از بناهای دوران مغول و قرن هشتم محسوب می‌شود. پلان بنا دوازده ضلعی است و از آجر ساخته شده است. اندازه خارجی هر ضلع از وسط جرز تا جرز دیگر 36/2 متر و دهانه طاقنمای وسط هر ترک 60/1 متر و ابعاد داخلی هر ضلع از یک نبش تا نبش دیگر 68/1 متر و عرض دهانه وسط هر ضلع داخلی بالغ بر 86 سانتی‌متر است. بنا دارای دو در شمالی و جنوبی است که درِ جنوبی فعلاً مسدود شده است. ظاهراً بنا گنبدی مخروطی شکل داشته که تخریب شده است. کف برج که سرداب در آن قرار دارد با تیرهای چوبی پوشیده شده است. از تزئینات برج آثار کمی همچون کاشی‌های لاجوردی آن مشهور است و نشان می‌دهد که بنا در زمان آبادانی دارای تزئینات آجری و کاشی کاری معرّق و معقلی به رنگ‌های لاجوردی و فیروزه و خطوط کوفی در حاشیه‌های اطراف طاق‌نما داشته است.

بقعة این امامزاده در قسمت شمال غربى شهر همدان و در محدودة فضای سبز بقعة بابا طاهر عریان واقع شده و به هادی بن علی مشهور است.

بناى اصلى شمالی، اتاقى به طول و عرض حدود پنج متر با گنبد آجرى شانزده ترکى بر بالاى آن است. وضعیت ساختمانى حرم، متناسب و شیواست.

بقعة این امامزاده در محلّه‌ای به همین نام در یکی از محلّه‌های قدیمی شهر همدان ]محلّة آقاجانی بیگ[ و در بلوار مدنی قرار دارد. بقعه در وسط حیاط بزرگ مستطیل شکلی واقع شده و دیوارهای شمالی، جنوبی و شرقی آن نوساز است. دیوارهای نوساز دارای طاق نماهایی تزیینی و کم عمق است، ولی طاق نماهای ضلع غربی و شرقی، حجره مانند و دارای عمق مناسبی هستند.

مدخل اصلی صحن که در ضلع غربی حیاط واقع شده، دارای سردری بزرگ تر و زمان ساخت آن بر طبق تاریخی که موجود است سال 1373 هـ .ق است.

بقعة این امامزاده در روستاى وفرجین در 16 کیلومترى همدان واقع شده و به علّت استقرار در یکى از درّه‏هاى مصفّا و دلگشاى دامنه کوه الوند به امامزاده کوه یا امامزاده کوهستان نیز مشهور است. بنا از آثار دورة مغول و قرن هشتم هجرى قمری است.

ساختمان بقعه از جبهه بیرون به شکل مستطیل است. نماى آن از یک ایوان بزرگ که بر فراز ورودى مقبره احداث شده و اتاق‌هایى دو طبقه در دو سوى ایوان آن قرار دارد، تشکیل شده است.

بقعه این امامزادگان در بالاى تپّه‏اى در بخش جنوب شرقى روستاى ازناوه از بخش فامنین و در 80 کیلومترى شمال شرقى شهر همدان واقع شده است.

ساختمان بقعه، بنایى مربّع شکل از نوع مقابر چهارضلعى یک طبقه است که در گاهى رو به شمال دارد. ارتفاع بناى آن از بیرون 7/12 متر و ابعاد هر یک از اضلاع آن از خارج، و از داخل 5/6 متر است. دیوار سمت غرب به جهت وجود راه پله، از بقیّة دیوارها ضخامت بیشترى دارد. نقشه مربّع امامزاده در بالا بازدن ترنبه‌هایى به هشت ضلعى و پس از آن توسّط قوس‌هایى به شانزده ضلعى تبدیل گشته و گنبد در پوشه پیوسته‏اى بر آن شکل شانزده ضعلى تبدیل گشته است.

بقعة این امامزاده در سه کیلومتری روستای چوتاش، در بخش مرکزی از دهستان سیمینه رود، بر بالای تپّه‌ای در دامنه کوهی موسوم به کوه حصار و در 32 کیلومتری جنوب غرب شهر بهار واقع شده و چشم‌انداز آن دیدنی است.

ساختمان بقعه این بنا پلانی مستطیل شکل به ابعاد 40/10×20/10 متر دارد. رسیدن به بنا از راه اصلی، از سمت غربی آن و با بالا رفتن از تپّه‌ای نه چندان مرتفع میسّر می‌باشد. بنابراین اوّلین جلوه بنا در هنگام نزدیک شدن به آن ردیف طاق‌نماهای سه گانه جناغی شکل ضلع غربی با ارتفاع رأس 40/3 متر هستند که در ضلع شرقی نیز به صورت قرینه تکرار شده‌اند.