مزارات ایران و جهان اسلام

بقعة این امامزاده در حاشیة غربی روستای شالان از دهستان بانزرده و در دامنة کوه سرکمر و مشرف به رودخانه ریژآو که در فاصلة تقریبی 200 متری جنوب بقعه در جریان است، واقع شده و چشم انداز آن زیبا است.

ساختمان بقعه با استفاده از قلوه سنگ و ملات گچ ساخته شده و دارای پلانی چهار گوش به ابعاد تقریبی 6×6 متر است. در ساخت این بنا قلوه سنگ‌های بزرگ در قسمت زیرین دیوارها و از سنگ‌های کوچکتر در قسمت بالای دیوارها و پوشش سقف آن استفاده شده است. ورودی بنا در ضلع شمالی آن واقع شده و ارتفاع آن در وضعیّت کنونی 20/1 و پهنای آن حدود 75 سانتی‌متر است. سطوح داخلی و خارجی دیوارها و پوشش گنبدی بنا دارای اندود گچ نیم کوب است.
در مقابل ورودی و در ضلع جنوبی بقعه، اثر محراب ایجاد شده که به صورت دو فرورفتگی تودرتو در دیوار اصلی بنا و با طاقی نیم دایره‌ای شکل ایجاد شده است.
در بالای محراب، بخش تقریباً مربّع شکلی به ابعاد 15×20/1 و به عمق حدود 10 سانتی‌متر ایجاد شده و در بالای آن سه پنجرة مستطیل شکل مشاهده می‌شودکه پنجرة میانی آن مسدود شده است. در ضلع‌های شرقی و غربی بنا دارای دو طاقچه و در ضلع شمالی و در طرف ورودی دو طاق‌نما به عمق حدود 55 سانتی‌متر مشاهده می‌شود.

پوشش بنا به صورت گنبدی پوش و به وسیلة چهار فیلپوش بر روی فضای مربّع بنا ایجاد شده است. ضلع شمالی بنا دارای 5 سانتی‌متر پیش‌آمدگی نسبت به سایر اضلاع آن است. تقریباً تمامی طاق‌های بنا به غیر از بخش محراب به صورت قالبی و تیزه‌دار ساخته شده است. به جهت واقع شدن بقعه در خارج روستا و نیز متروکه و نیمه مخروبه بودن آن، به امامزاده سلطان غریبه خوانده می‌شود.

در جهت شمال بقعه، آثار و خاکبرداری وسیعی در دامنه کوه مشاهده می‌شود. به نظر می‌رسد مهمترین عامل تخریب این بقعه، عوامل طبیعی و کوتاهی اهالی باشد. در وضعیّت کنونی پوشش گنبدی بنا تا حد زیادی فروریخته و تنها بخشی از آن باقی مانده است. همچنین شکاف‌های عمیق و بزرگ در دیوارها مشهود است. اندود گچی در سطوح دیوارهای (خارجی و داخلی) تا حد زیادی ریخته و نیاز شدید به مرمّت دارد.

با توجّه به موقعیّت اثر که در منطقه‌ای توریستی واقع شده است، در صورت بازسازی آن بر جاذبه‌های فرهنگی و گردشگری منطقه افزوده خواهد شد.

گنبد کلایى (گنبد کربلایى): در حدود یک کیلومترى بالاتر از قلعه گه جیران در کنار راه ساسانى و پانصد متری مقبرة سلطان غریبه (سلطان قلی مه) گنبد کلایی یا کربلایی قرار دارد و نزدیکی آن، بناى آتشگاه بزرگى که قسمت اعظم آن باقى مانده به چشم مى‏خورد.

این بنا یک چهار ایوانى کامل به طول 5/11 و عرض 5/10 متر بوده که در چهار ضلع آن یعنى بین هر دو ایوان از خارج چهار اتاق مشابه قرار دارد. طول اتاق‏ها 5/2 متر و عرض آن‏ها 95/1 متر است. سه اتاق از این چهار اتاق بدون تاق است.

ضخامت دیوار آتشگاه 10/1 متر است و ارتفاع فعلى آن‏که تا زیر گنبد و تاق ایوان‏ها باقى مانده، چهار متر مى‏باشد. عرض هر ایوان یعنى فاصلة بین دو اتاق، 22/3 متر است. طرح و نقشة این بنا، شباهتى به چهار ایوانى سروستان فارس و کاخ خسرو پرویز قصر شیرین دارد.