مزارات ایران و جهان اسلام

بقعة باشکوه این امامزاده در شهر درب بهشت، مرکز بخش ساردوئیه ـ در 90 کیلومترى شمال غرب شهر جیرفت، در یک موقعیّت پایکوهى واقع شده است.

حرم مطهّر امامزاده سیّد احمد درشمال باغى از گردو و صنوبر ساخته شده است. صنوبرها و گردوها چنان تنومند و بلند هستند که عظمتى خاص به محیط داده‏اند. در دو طرف خیابان که از مرکز بخش عبور مى‏کند و از کنار حرم به سوى شهرستان بافت مى‏رود، صنوبرها (چنالا) سر به آسمان کشیده‏اند و چشم انداز فوق العاده‏اى به صحن و سراى حرم مطهّر داده است.

یکى دیگر از مزارهاى باشکوه و مجلّل استان کرمان، آرامگاه با عظمت امامزاده زید ‰ است که در شهر شهداد قرار گرفته است.

این مزار از قدیم الایّام به نام امامزاده زید ‰ در کرمان و شهداد معروف بوده و داراى مقامات و کرامات بسیارى مى‏باشد که از قرن‏هاى دور مورد توجّه غالب مردم شهداد و کرمان بوده و سلاطین و امرا هم توجّهى ویژه به آن داشته ‏اند.

بانى آرامگاه: به درستى معلوم نیست که نخستین بنایى که بر روى قبر امامزاده زید ‰ ساخته شده توسّط چه کسى و به امر کدام یک از امراء انجام گرفته است. همین قدر مى‏دانیم که مزار متبرّک حضرت زید ‰ پس از وفات او به سال 482 هـ . ق توسّط شاهان آل قاورد سلجوقى ساخته شده و بعد در هر دوره‏اى توسّط افراد خیّر و نیکوکار مورد بازسازى و تعمیر قرار گرفته است.

بقعة باشکوه این امامزاده در 16 کیلومترى غرب شهر ماهان، در وسط شهر جوپار واقع شده و به «شاهزاده حسین» است. بناى امامزاده حسین، از آثار دوران صفویّه به شمار مى‏رود و مرکّب از صحن، حرم، گنبد و رواق است. با توجّه به بناى رفیع این امامزاده و صحن بزرگ و ایوان باشکوه آن از ابّهت خاصّى برخوردار است که در طول دوران مختلف مرمّت شده، واحدهایى به آن افزوده شده است. این بنا از نظر تزیینات گچ‏برى و مقرنس‏کارى و بخصوص زینت رواق‏هاى متعدّد آن، بى‌نهایت زیبا و جالب توجّه است.

اصل بقعه به صوره مربّع مستطیل و به ابعاد 35×37 متر است که شامل چهار رواق زیبا در شرق و غرب و شمال و جنوب مرقد است. اصل مرقد امامزاده در وسط رواق‏ها قرار گرفته و خود شامل اتاقى به ابعاد 10×10 متر است که ارتفاع آن به بیش از هفت متر و داراى چهار ایوان مى‏باشد. تمام دیوارهاى حرم، کاشى‏کارى‏هاى ظریف، آیینه کارى‏هاى جالب و دیدنى دارد.

بقعة این امامزاده در 42 کیلومترى شمال شرق شهر چترود، در روستاى بى‏بى حیات قرار گرفته است. بقعه بر فراز تپّه‏اى مشرّف بر روستا و کوه‏هاى اطراف با چشم اندازى زیبا واقع شده و مورد احترام و اعتقاد اهالى است.

از تاریخ بناى نخستین آن اطّلاعى نیست، امّا به صورت خشت و گل با گنبدى مطبق بوده است. در حدود یک قرن پیش، ابراهیم خان، حاکم خنامان آن جا را توسعه داد و بازسازى کرد و
بناى کنونى را پى کند. پنجاه سال بعد، سیّد عندلیب استرآبادى قسمتى از مجموعه را اضافه نمود و بیست سال بعد از او، شخصى به نام طلایى صحن و سرایى ساخت و حسینیه‏اى نیز به بقعه اضافه کرد. در دو دهه گذشته نیز، زایرسرا، حمام، فضاى سبز و دیگر امکانات رفاهى به امامزاده اضافه شده، که جملگى مورد استفاده مردم قرار می‌گیرد.

این بناى باستانى در شرق روستاى شریف آباد، در 34کیلومترى شمال شرق شهر سیرجان، در جنب قنات و بر روى تپّه‏اى کوتاه قرار دارد.

بناى میر زبیر با سنگ لاشه و ملاط گچ ساخته شده که پلان آن به صورت مربّع به ابعاد 9 متر مى‏باشد. قطر دیوارهاى سنگى آن 2 متر و فضاى داخلى بنا 7×7 متر است. ارتفاع بنا از کف تا زیر گنبدى که هم اکنون تعمیر شده حدود هشت متر است. از ارتفاع چهار مترى، این بنا تبدیل به هشت‌ضلعى و با کادر بندى تبدیل به دایره شده و گنبدى عرقچینی روى آن استوار شده است. روى بالاترین سطح دیوار هشت‌ضلعى بنا، یک ردیف آجر به چشم مى‏خورد که احتمال مى‏رود گنبد فرو ریخته بنا، آجرى بوده است یا این که یک ردیف آجر در گنبد استفاده شده است.

این آرامگاه در دو کیلومترى غرب شهر ماهان، در خارج از روستاى لنگر، میان مزارع جو و گندم واقع شده است.

ساختمان بقعه، بنایى بسیار باشکوه و مجلّل که جزو آثار باستانى ماهان و کرمان بوده و متعلّق به قرن هشتم هجرى مى‏باشد. بقعه، شامل ایوان، گنبد، صحن، صفّه و مقبره زیبا است.

اصل بنا به صورت مربّع و آن چه که باقى مانده شامل دو اتاق تو در توست. ایوان بقعه در مغرب قرار دارد که خود شامل سردری مقرنس‏کارى زیبایى است که بخش‏هایى از آن فرو ریخته است. پس از عبور از ایوان، مرقدى بر روى سکویى به طول سه و عرض دو متر قرار گرفته که در قسمت بالایى آن کتیبه‏هایى از آیات قرآنى دارد. بر بالاى این سکو، سنگ قبرى به طول 20/2 و عرض 50 سانتى‏متر تعبیه نموده‏اند که داراى گچ‏برى‏هاى ظریف و حجّارى‏هاى فوق العاده‏اى از آیه‏هاى قرآن (آیة الکرسى) دارد. در آخر یکى از کتیبه‏ها پس از جمله سبحان اللَّه و الحمد للَّه و لا اله الا اللَّه و اللَّه‏اکبر نوشته شده: «تعمیر شد مرقد آقا شیخ عبدالسّلام قطب‏الدّین فى سنة 733 هـ . ق.»مرقد داراى چهار صفّه کوتاه به ارتفاع سه متر است که چهار زاویة آن را مقرنس‏کارى‏هاى ظریفى انجام داده‏اند. در اتاق دوّم نیز صورت قبرى است که متأسّفانه بر اثر فرسودگى زیاد، سنگ قبر آن خوانده نشد. بر بالاى بقعه گنبدى شلجمى به قطر پنج و ارتفاع هفت متر است که در انتهاى ساقة آن کلمات اللَّه محمّد حسین به صورت بنایى تکرار و تزیین شده است. این بقعه به تازگى از سوى سازمان میراث فرهنگى و گردش‏گرى تعمیر شده است. زمین زیارتگاه حدود دو هزار مترمربّع است که دیوارهاى خشتى آن تعمیر، و توسّط میراث فرهنگى کاه و گل زده شده، نماى زیبایى گرفته است.

این آرامگاه باشکوه در 42 کیلومترى جنوب شرقى کرمان، در دامنه کوهستان جوپاره و در شهر ماهان واقع است و یکى از باصفاترین مجموعه بناهاى آرامگاهى ایران به شمار مى‏رود.

این مجموعه، شامل دو سر درِ ورودى، حجرات کوچک و بزرگ، بقعه، چهار مناره کاشى‏کارى شده، رواق و چهار صحن زیبا و موزه است.

شخص مدفون در این بقعه، عارف نامى و مؤسس سلسلة صوفیّه نعمت اللهیّه، شاه نورالدّین نعمت‏اللَّه ولىّ است.

این مقبره که از آثار دوره قاجاریه است، در خیابان آرامگاه، چهار راه امیرکبیر شهر کرمانشاه واقع شده و ساختمان آن از خشت و گل ساخته شده است.

«ملاعباسعلی کزازی» که از شاگردان معروف آقا محمّدعلی فرزند محمدباقر بهبهانی مشهور به آل آقا است، از فقهاء و علمای نامدار کرمانشاه بود، مقبره او نزدیک مقبرة آقا و بر سر راه «مصلی قدیم» واقع است.

این مقبره در 5/1 کیلومتری روستای شالان از دهستان بان زرده، در بخش مرکزی شهرستان دالاهو، در حدود پانصد متر بالاتر از آتشگاه گمه ملک، واقع شده است. اصل مجموعه به صورت یک آتشگاه به ابعاد 45/3×45/3 متر است و ضخامت دیوار آن 65 سانتى‏متر می‌باشد. در ساختمان این آتشگاه علاوه بر قلوه سنگ و ملاط، از آجر نیز استفاده شده است.

این مقبره در خیابان آل آقا، چهار راه جوانشیر شهر کرمانشاه واقع شده است.

مقبرة معروف به سر قبر آقا، متعلّق به «محمّد على» فرزند «آقا محمّد باقر بهبهانى» فقیه معروف است. آقا محمّد على در حدود سال 1188 هـ . ق بر حسب تقاضاى اهالى کرمانشاه به این شهر آمد و به ترویج مذهب و تدریس علوم اسلامى پرداخت.

این مقبره در سرپل ذهاب و بر سر راهى که به «مله دیزکه» منتهى مى‏شود، قرار دارد. این مقبره، در داخل آتشکده‏اى از دورة ساسانى قرار دارد و به وسیلة لاشه سنگ و ملات گچ ساخته شده است. وجود این مقبره موجب شده که بقایاى آتشکدة ساسانى تاکنون سالم بماند. اهالى محل معتقدند که این آتشکده، مقبرة حمزه قارى است و براى آن احترام خاصّى قایلند.

«ابوعماره حمزة بن حبیب بن عمارة بن اسماعیل کوفى» معروف به «زیات»، قارى معروفى است که «ابوالحسن کسایى»، دانشمند و نحوى معروف، قرائت قرآن را از وى آموخته است. حمزه، روزگار خود را به تجارت بین کوفه و حلوان مى‏گذراند و در یکى از سفرهاى تجارتى به سال 156 هـ . ق در سر پل ذهاب در گذشت و طبق سنّت اسلامى، در همان جا دفن شد.

این مقبره در روستاى «بان زرده» کرند، نزدیک قلعة یزدگرد و در دامنة کوه «دالاهو» قرار دارد. از نظر معمارى این بنا به صورت فضاى مربّع شکل کوچکى است و بر روى آن گنبد مخروطى شکلى قرار گرفته است.

سطوح داخلى و خارجى این بنا به وسیلة ملاط گچ، اندود شده است. این مقبره، یکى از زیارتگاه‏هاى مهم «اهل حق» به شمار مى‏رود. هویّت حقیقى بابا یادگار نیز مانند دیگر مشایخ اهل حق به درستى معلوم نیست. بیش‏تر مشایخ در اوایل حکومت صفویان زندگى مى‏کردند و در نوار مرزى ایران و عثمانى به ترویج مذهب اهل حق اشتغال داشتند.

در نزدیکى ریجاب از توابع شهرستان اسلام آبادغرب، قبرستانى از صدر اسلام با تعدادى آرامگاه به سبک چهار طاقى‏هاى دورة ساسانى وجود دارد. در میان این قبور، بناى عظیمى دیده مى‏شود که در میان اهالى محل به مقبرة ابودجانه معروف است و در نزد اهالى از احترام خاصّى برخوردار است. این آرامگاه چهار ضلعى است و بر فراز آن گنبدى مخروطى شکل قرار دارد. در جنوب این آرامگاه بناى دیگرى شبیه به آن، ولى در ابعاد کوچک‏تر ساخته شده است و در داخل آن چند سنگ قبر به چشم مى‏خورد. این دو آرامگاه با لاشه سنگ و ملاط گچ ساخته شده و سطوح بیرونى و داخل آن با ملاط گچ اندود شده است.

این مقبره زیر نظر میراث فرهنگى در سال 1369 مرمّت و بازسازى شده است.

این بقعه بر روى تپّه‏اى در مرکز شهر سنقر قرار دارد. این آرامگاه برجى شکل، هشت ضلعى و داراى گنبدى آجرى است. هر ضلع آن سه و نیم متر طول دارد. در طبقة پایین این بقعه، سردابه‏اى هشت ضلعى وجود دارد و پوشش آن گنبدى است. بخش تحتانى آرامگاه یعنى سردابه، با سنگ‏هاى تراشیده و قسمت فوقانى آن با آجر ساخته شده است.

در هر یک از اضلاع این آرامگاه، طاق نمایى با قوس جناغى قرار دارد.

بقعة این امامزاده در بیست کیلومترى غرب شهر پاوه، در روستاى هجیج که منطقه‌ای صعب و در کنار رودخانة سیروان قرار دارد، واقع شده و در سال‏هاى اخیر بناى این بقعه به صورت چهار طاقى آجرى توسّط ادارة اوقاف احداث شده است. در گذشته، مقبرة این امامزاده، بنایى سنگى و قدیمی بود.

پیش نمازان روستاى هجیج، دربارة نام و نسب این امامزاده به نقل از «بحرالانساب» مى‏گویند: نامش عبیداللَّه و فرزند حضرت امام موسى کاظم‰ است و پس از شهادت پدر در زمان هارون الرشید، با یکى از برادرانش به نام امامزاده اسماعیل به این منطقه پناه آورده است. بعدها برادرش به «اسپریس» یکى از روستاهاى اطراف پاوه عزیمت کرد و او در هجیج ماندگار شد. اندک اندک یارانى به دور او جمع شدند.

بقعة این امامزاده در حاشیة غربی روستای شالان از دهستان بانزرده و در دامنة کوه سرکمر و مشرف به رودخانه ریژآو که در فاصلة تقریبی 200 متری جنوب بقعه در جریان است، واقع شده و چشم انداز آن زیبا است.

ساختمان بقعه با استفاده از قلوه سنگ و ملات گچ ساخته شده و دارای پلانی چهار گوش به ابعاد تقریبی 6×6 متر است. در ساخت این بنا قلوه سنگ‌های بزرگ در قسمت زیرین دیوارها و از سنگ‌های کوچکتر در قسمت بالای دیوارها و پوشش سقف آن استفاده شده است. ورودی بنا در ضلع شمالی آن واقع شده و ارتفاع آن در وضعیّت کنونی 20/1 و پهنای آن حدود 75 سانتی‌متر است. سطوح داخلی و خارجی دیوارها و پوشش گنبدی بنا دارای اندود گچ نیم کوب است.

بقعة این امامزاده در مجاورت فرماندارى شهر سنقر واقع شده است.

ساختمان بقعه، بنایى قدیمى به جا مانده از عصر صفویّه است که تعمیراتى در آن صورت گرفته و شامل ایوان، گنبد و حرم است.

ایوان بقعه رو به جانب جنوب بود و در طرفین آن دو گلدستة قدیمى قرار داشت. این بنا یک بار در سال 1357 هـ . ش مرمّت شد و نقّاشى‏هاى زیر گنبد، رنگ‏آمیزى مجدّد گردید وهمچنین در سال1380هـ . ش مورد تعمیرات وسیع قرار گرفت.

در فاصله حدود 20 کیلومتری جادة کرمانشاه به روانسر، بر بالای ارتفاع پیشه کوه، بقعة «ویس نازار» واقع شده است که مردم آن را «ویس قرنی» می‌گویند.

ساختمان بقعه با پلان مربع شکل، دارای گنبدی مخروطی شکل است که با خشت و گل و آجر ساخته شده و در سالیان اخیر مرمّت اساسی گشته است. سنگ قبر قدیمی بر روی قبر قرار دارد که متأسّفانه بخشی از آن ترک برداشته و به جهت ساییدگی قابل خواندن نیست. تاسیسات زیادی من جمله، بازار، پارکینگ، حسینیه، دفتر خدام و... در اطراف بقعه احداث شده است.

بقعه این امامزاده در میان روستاى شهرآباد بزرگ، در 20 کیلومترى غرب شهر شهریار، در مسیر جاده ترانزیت غرب کشور واقع شده است.

این بقعه در مساحتى حدود 4000 متر مربع قرار دارد و زیر بناى آن حدود 100 متر مربع است. بناى قدیمى بقعه داراى گنبد خشتى و فاقد گلدسته است و در سال‏هاى اخیر بازسازى گردیده است. بناى این بقعه جزو آثار باستانى است.

بقعه با شکوه امامزاده حمزه رضا  علیه ‏السلام در روستاى زیارت (از دهستان زیارت، بخش مرکزى)، در یک کیلومترى جادّه اصلى شیروان ـ فاروج و در 5 کیلومترى شمال غرب شهر شیروان واقع شده و از زیارتگاه‏هاى مشهور استان خراسان شمالى و شهر شیروان است.

این بنا مجموعه‏اى مرکّب از حرم چهار گوش به طول هر ضلع هشت متر است که با واحدهاى پیرامون به وسیله درگاه‏هایى با عمق زیاد در ارتباط است. ارتفاع مقبره تا زیر گنبد، 5/7 متر و بلندى آن حدود  5/8 متر است که تماما از آجر و گچ و چوب ساخته شده است.