مزارات ایران و جهان اسلام

بقعه این امامزادگان بین روستاى لامان و شترخان در رودبار الموت، در 12 کیلومترى جنوب باختر معلم کلایه واقع شده است.

بناى قبلى که از خشت و گل و چوب بود در سالیان اخیر تخریب شد و بجاى آن بناى باشکوهى در حال ساخت مى‏باشد. بناى کنونى به صورت مربّع و به ابعاد 15×15 متر است و در جنوب و شمال و شرق داراى سردر مى‏ باشد و ایوانى در جنوب بقعه در حال ساخت است. در وسط بقعه چهار ستون به فاصله شش مترى از همدیگر تعبیه شده و بر روى آن گنبد خانه امامزاده اجرا شده است. این گنبد به شکل کلاه‏خودى به قطر هفت و ارتفاع هشت متر است و نماى خارجى آن ورق سفید است.

این آرامگاه درکه به آرامگاه کوچک مشهور است، در شهر تاریخى سمیران و در مجموعه آثار قلعه سمیران، بر روى تپّه منفرد کم ارتفاعى در سمت جنوب شرقى تپّه امامزاده قاسم واقع شده است. تپّه مزبور در دامنه داراى پوشش گیاهى است ولى در بالا در جائى که بنا برپا شده به صورت یک سکوى سنگى در آمده است.

بناى آرامگاه در خارج و داخل عبارتست از یک هشت ضلعى که طول هر ضلع آن 20/3 متر است. در حال حاضر قسمت پائین بنا از خارج دور تا دور به شدت لطمه دیده و شکل اصلى خود را از دست داده است ولى با کمى دقت و مقایسه این اثر با آرامگاه بزرگ، مشاهده مى‏شود که هر دو از یک طرح و نقشه پیروى نموده‏اند و حتى در یک زمان بنا گشته‏ اند.

بر اساس مقایسه دو بنا با هم و مشاه وضع کلى آن، باید گفت که برج هشت ضلعى مزبور در پائین داراى دیوارى بوده که در ارتفاع 40/1 مترى در کنجهاى هشت گانه، بر روى آن ستونهاى چهاربرى به وجود آمده است.

بقعه این امامزاده در میان محلّه روستاى گازرخان[1]، در کنار منزل آقاى رشید ناهیدى، در 18 کیلومترى خاور معلم کلایه واقع شده است.

بنایى ساده به ابعاد 7×8 متر و شامل ایوان، اتاق مرقد و شبستان کوچکى است. ایوان بقعه رو به جانب شمال قرار دارد و توسّط دو ستون چوبى ساخته شده است. پس از عبور از ایوان به دو فضاى شبستان و سپس به اتاق
مرقد که ابعاد آن 5×4 متر مى‏رسد، راه مى‏یابد. در وسط اتاق مرقد، صورت قبرى است که صندوق چوبى به ابعاد 1×20/1 متر ازآن محافظت مى‏ کند.
بام بقعه چوبى و حلب پوش و شالوده بنا از خشت و گل ساخته شده است.

حرم مطهر شاهزاده حسین، مشهورترین و با شکوهترین زیارتگاه قزوین، و یکى از کهن‏ترین مشاهده متبرکه ایران است.

این حرم با صفا به فرزند بلافصل امام رضا علیه‏السلام: «شاهزاده حسین بن على بن موسى الرضا علیه‏السلام». شهرت دارد و چنین معروف است که این غنچه نشکفته گلستان امامت به هنگام تشریف فرمایى امام رضا علیه‏السلام به ایران، و توقف ایشان در قزوین، در گذشته است.

حمد اللّه‏ مستوفى، متوفّاى 750 ه ق در این رابطه مى‏ نویسد: «على بن موسى الرضا  علیه‏السلام متوارى به قزوین آمد و در سراى داود بن عیسى غازى نزول کرد و او را پسرى دو ساله آنجا متوفّى شده مشهد اومشهور است».[1]

بقعه این امامزادگان در میان روستاى بلنگى از بخش طارم سفلى واقع شده است.

بنا از سنگ لاشه و ملاط گل و گچ ساخته و بخشى از آن از آجر استفاده شده بود. قطر دیوار بقعه قریب به 5 و ارتفاع آن حدود 5/3 متر بود و در وسط آن صورت قبرى بود که روى آن پارچه سبز نهاده بودند.

مشهور به «سلطان سیّد محمّد»، بقعه با شکوه و زیباى این امامزاده در خیابان مولوى شهر قزوین، در محلّه آخوند و در نزدیکى مدرسه سردار واقع شده است.

در گذشته حرمى ساده و صندوقى چوبى داشت و حیاط آن، جایگاه دفن اموات بود؛ اما در دوره اخیر، ایوانى بزرگ، شبستان و چندین حجره ساخته‏ اند.

در کتاب سیماى قزوین درباره این بنا و شخصیّت مدفون در آن چنین آمده است. «امامزاده سید محمّد از فرزندان امام صادق علیه‏السلام است که مقبره اصلى آن درون زیرزمین مى‏باشد که طبقه فوقانى آن ضریح امامزاده قرار دارد. دیوارها و سقف حرم به طرز بسیار زیبایى آیینه کارى و گچ برى شده و گنبد نسبتا کوچکى آنرا پوشانده است. در کنار امامزاده متّصل به آن حسینیه حضرتى مى‏ باشد.»[1]

ده حسن آباد در جانب راست مسیر رود شاهرود بفاصله یک کیلومترى از آن قرار دارد.

قبرستان حسن آباد بر بالاى تپّه بلندى مشرف به جاده واقع شده است.
رودخانه شاهرود و مزارع اطراف آن از فراز تپّه چشم انداز جالبى دارد. بر روى تپّه مزبور بناى سنگى هرمى شکلى خودنمائى مى‏کند که قسمت پایین آن عبارت از مکعب مستطیلى به طول 80/5 و عرض 50/4 متر است.
ارتفاع این مکعب از سطح زمین در هر طرف با توجّه به شیب زمین بین 10/1 و 60/1 متر متغیر مى‏ باشد.

بقعه این امامزاده در میان روستاى رزجرد[1]، در 18 کیلومترى شمال خاور قزوین واقع شده است.

بقعه، بنایى ساده به ابعاد 4×4 متر است که در آن از جانب جنوب باز مى‏شود و گنبدى غنچه‏اى به ارتفاع 2 متر در بالاى آن است. در وسط بقعه، ضریح آهنى به ابعاد 20/1×2 متر نصب شده و زیارت نامه‏اى به خط زیباى نستعلیق بر دیوار بقعه آویزان است که قدیمى‏ترین شى‏ء موجود در این بقعه است و امامزاده محمّد را با عنوان محمّد بن حسن المجتبى علیه‏السلام معرّفى نموده و در آخر حرره سیّد محمّد مشتاق و تاریخ 1365 ه . ق را دارد.

این آرامگاه در خیابان پیغمبریّه، در حاشیه شرقى آن و در غرب عمارت و باغ چهلستون واقع شده است و در قسمت شمالى بقعه، مدرسه پیغمبریّه قرار دارد.

معروف است که در مقبره پیغمبریّه، چهار تن از انبیاء مدفونند.گرچه عدّه‏اى نام هایى براى آنها ذکر کرده‏اند.لیکن هیچگونه اطّلاع موثّقى درباره بقعه و سوابق صاحبان آنها در دست نیست.جغرافى دانان و سیّاحان بسیارى در طول تاریخ قزوین عبور کرده‏اند از جمله امام رافعى قزوینى در کتاب التدوین با آنکه گورستان‏هاى قزوین و بقاع و مزارات بزرگان را یاد کرده، اسمى از پیغمبریّه نبرده است. همچنین حمد اللّه‏ مستوفى، چه در تاریخ گزیده و چه در نزهة القلوب، از این بقعه نامى ذکر نکرده است. در آثار مستشرقین و جهانگردان بسیارى از دوره تیمورى و قبل از آن تا دوره قاجار و
پهلوى، اسمى از این بقعه نیامده است. تنها در دوره قاجار (1303 ـ 1302 ه . ق) میزرا محمّد حسین فراهانى در سفرنامه خود، ضمن توصیف شهر و ابنیه آن، درباره این بقعه مى‏نویسد:« یکى بقعه پیغمبریّه است که این هم در جنب عمارات دیوانى واقع است و مى‏گویند که چهار نفر از انبیاء و یک امامزاده در این جا مدفون است، هیچ بانى و اسم و رسمشان معلوم نیست.
در چند سنوات آقا سیّد على نام مجتهد آن را تعمیر کرده است.»

این آرامگاه در ابتداى روستاى لهارد (شارد)، در 36 کیلومترى جنوب باخترى شهر قزوین واقع شده است.

بنایى نسبتا تازه ساخت که از داخل به صورت شش ضلعى است و هر یک از اضلاع آن 2 متر و درِ آن از جانب مشرق باز مى‏شود و دو پنجره در جنوب و شرق دارد. ایوانى در جانب مشرق تعبیه شده که طول آن 3 و ارتفاع آن 2 متر است و در جانبین آن دو گلدسته کوچک احداث شده است. در وسط بقعه، ضریح چوبى به ابعاد 1×50/1 و ارتفاع 20/1 متر قرار دارد. در بالاى بقعه، گنبدى کلاه خودى به صورت دو پوش به قطر 5 و ارتفاع بیش از 6 متر قرار دارد که نماى خارجى آن را ایزوگام نموده ‏اند.

این آرامگاه، در شرق شهر قزوین، در محله پنبه ریسه و مشرق میدانگاه، بین امامزاده على و آمنه خاتون واقع شده و به «گنبددراز» نیز معروف است.

این مقبره مخروطى بین مردم به گنبد دراز مشهور و معروف است.
سرهنگ گلریز در کتاب مینودر راجع به این آرامگاه مى‏نویسد: «این بقعه در خاور شهر قزوین در محله پنبه ریسه و مشرق میدانگاه، بین امامزاده على و امینه خاتون واقع شده است. بواسطه بى مبالاتى مردم آن حدود، محوطه آرامگاه صورت خرابه‏اى را پیدا کرده بود که خاکروبه خود را آنجا مى ‏ریختند. در حدود 1310 خورشیدى و زمان فرماندارى اعتمادالدوله صدرى، عدّه‏اى از مردم علاقمند، دیوارى دور محوطه آن کشیدند و تعمیرات مختصرى نمودند که البته در خور چنین مرد بزرگى نبود.

این برج که در 29 مترى برج اوّل خرقان قرار دارد. از نظر طرح و نقشه شباهت بسیار به بناى قدیمى‏تر دارد. نقشه آن نیز هشت ضلعى است و در گوشه‏ ها ستونهاى مدور بکار برده شده است. در این اثر ارتفاع ستونها کمى بیشتر از اثر قبلى است و تا روى ساقه گنبد ادامه یافته و چنین مى‏نمایند که به
یک کلاهک گنبدى شکل ختم مى‏ شده‏ اند.

در این بنا معمار بجاى دو پلّکان مارپیچى که در اثر قبل قرار دارد یک پلکان بکار برده است.

در بالاى ستونى که پلّکان مارپیچى داخل آن واقع است، پنجره‏اى مستطیل شکل با قوس جناغى در پوشش خارجى گنبد قرار تا نور لازم را در مسیر پلّکان تأمین مى‏سازد. در این برج معمار ضمن رعایت ابعاد برج قبل حدود 55 سانتیمتر به ارتفاع آن افزوده تا حالت کشیده‏ترى به بنا ببخشد.

چشمه آب گرم خرقان به فاصله 95 کیلومترى قزوین از همدان، و در کنار جادّه قرار دارد. رودخانه ابهر رود از این منطقه مى‏گذرد و آب چشمه آب معدنى خرقان، پس از استفاده، به آن مى‏ ریزد.

رسوب‏هاى دوران چهارم اطراف چشمه را پوشانده‏اند. آب چشمه خرقان از میان رسوب‏هاى کربناته که بر روى سازندهاى آهکى دوره ائوسن قرار گرفته‏اند، بیرون مى‏آید. در این منطقه، گسلى از شمال شرقى به جنوب غرب وجود دارد که چشمه خرقان در قسمت انتهاى جنوبى آن جاى دارد.

این بنا که در جانب شرقى خیابان شهداى قزوین قرار گرفته است، به امر یکى از امیران ترکمانیه قزوین به نام «آقاسى» بنا شده است. در سال 1321 هجرى قمرى، مرحوم «حاج میرزا مسعود شیخ الاسلام قزوینى» به تجدید بناى آن همّت گماشت و آن را به صورت مسجد و مدرسه در آورد.
ساختمان مدرسه آجرى است و آجرهاى آن با گچ بندکشى شده است.