مزارات ایران و جهان اسلام

این بقعه در روستاى مخروبه و خالى از سکنه عبدل آباد از بخش کهریزک، و در شمال شرقى قلعه (کشتارگاه) قرار دارد.

در این قلعه قبلاً ساکنان عبدل آباد زندگى می‌کرده‌اند، اما اکنون تقریباً به صورت مخروبه در آمده و از آن به عنوان کشتارگاه استفاده می‌شود. آسان‌ترین راه دسترسى به زیارتگاه از طریق بزرگراه بهشت زهرا، جاده کهریزک به روستاى دوتویه است. از آنجا که این قلعه به صورت مخروبه در آمده و رسیدن به تنها درِ ورودى آن نیز از طریق کشتارگاه امکان پذیر است، دسترسى به این مکان تا حدّى مشکل است.

ساختمان زیارتگاه تقریباً هم سطح اتاق‌های مخروبه قلعه است. پیرامون حیاط مرکزى و نیز اطراف آن خانه‌های قدیمى و خشتى و با ارزش روستاى سابق عبدل آباد دیده می‌شود که در حال خراب شدن هستند و در حال حاضر محلّ زندگى کارگران‌اند. در جنوب بقعه نیز ساختمان‌های جدید کشتارگاه قرار دارد. در اطراف زیارتگاه هیچ خانه مسکونى دیده نمی‌شود و تا چندین کیلومتر اطراف آن زمین‌های کشاورزى است.

در گذشته مردم با پاى پیاده براى زیارت از روستاهاى اطراف می‌آمدند.

درباره این زیارتگاه روایت‌های مختلفى نقل می‌شود. شخص خاصى در این محلّ دفن نیست. از گذشته به اجاق معروف بوده و هم اکنون به اجاق امیرالمؤمنین نیز مشهور است. عدّه اى مى گویند که اجاق محلّ سکونت کسانى بود که به حضرت على (علیه السلام) اعتقاد زیادى داشته‌اند. به همین خاطر این محلّ را براى زیارت حضرت على (علیه السلام) ساختند و چون این افراد به اجاقى معروف بوده‌اند، زیارتگاه به اجاق معروف شده است.

کل بناى امروزى را فرهاد میرآخورى در سال 1379 هـ . ش بازسازى کرده است. بانى بناى اولیه شناخته شده نیست.

طرح بقعه از یک گنبدخانه و یک پیش فضاى ورودى تشکیل شده که پیش فضا در غرب گنبدخانه قرار دارد. در غرب بنا فضاى بازى به شکل حیاط مرکزى دیده می‌شود که بقعه و چند بناى دیگر حول آن قرار گرفته‌اند. مساحت بناى بقعه 30/36 متر و ارتفاع جداره‌های بنا تا کف 5/4 متر است.

از آنجا که زیارتگاه در داخل قلعه اى قرار دارد که از سال 1360 هـ . ش کشتارگاه و محلّ نگهدارى احشام شده است تنها از طریق دو درِ کشتارگاه یا قلعه می‌توان به زیارتگاه دسترسى پیدا کرد. این دو ورودى هر دو در ضلع غربى کشتارگاه قرار گرفته‌اند. درها فلزى و به ابعاد تقریبى 5×3 متر هستند.

محلّى که زیارتگاه در آن قرار دارد، حیاطى به مساحت تقریبى دویست متر است که دور تا دور آن چند اتاق کاهگلى دیده می‌شود. داخل این حیاط چند درخت و تعدادى گل کاشته شده است. محوطه جلو درِ ورودى زیارتگاه سایه بانى با ایرانیت پلاستیکى دارد. کف این محوّطه موزاییک است و سرویس‌های بهداشتى و وضوخانه در ضلع شرقى حیاط قرار دارد.

نماى غربى ساده و پوشیده با سنگ گرانیت سیاه است. در بالاى درِ ورودى، پنجره اى آلومینیومى با شیشه‌های رنگى دیده می‌شود. نماى شمالى نیز ساده و آجرى است.

نماى درونى بقعه از یک پیش فضا و گنبدخانه تشکیل شده است. گنبدخانه به ابعاد 33/4×51/3 متر است. داخل گنبدخانه تا ارتفاع یک متر ازاره اى از سنگ مرمر دارد که ده سانتى متر پایین و بیست سانتى متر بالاى آن از مرمر سیاه و بقیّه از سنگ مرمر سبز است. پس از ازاره کتیبه اى از کاشى به رنگ سبز و آبى فیروزه اى به عرض چهل سانتى متر و حاوى اسماء الهى به صورت افقى در جداره‌ها چرخیده است. کتیبه‌ها با رنگ سفید و خط ثلث اجرا شده‌اند.

پس از کتیبه جداره‌ها گچ کارى است که روى آن رنگ سبز زده شده است. کف نیز با سنگ مرمر سفید پوشیده است. حرم از کف تا پایه گنبد 50/3 متر و از قسمت پایه تا بالاى گنبد 50/2 متر ارتفاع دارد. قسمت بالاى گنبد به رنگ سفید و داراى چهار پنجره کوچک زرد رنگ به عنوان نورگیر است.

یک علامت سه تیغه کوچک در داخل گنبدخانه قرار دارد که تعدادى دخلى به آن بسته شده است. اجاق، نماد زیارتگاه، در داخل گنبدخانه و زیر گنبد قرار دارد. منظور از اجاق، صندوقچه اى فلزى، سیاه رنگ و مکعّب شکل به ابعاد 85×85 سانتى متر و ارتفاع یک متر است که چوبى به ارتفاع 50/2 متر مانند ستون بالاى آن قرار گرفته است. گفته می‌شود که این چوب از گذشته‌های دور وجود داشته است. چوب به رنگ سفید است و دور تا دور آن با پارچه پوشیده شده است.

پیش فضا به ابعاد 27/4×16/2 متر و ارتفاع تقریبى چهار متر است. داخل پیش فضا نیز همان کف سازى و تزیینات و اندود کارى گنبدخانه اجرا شده است. سقف پیش فضا مسطح و داراى سازه فلزى با اندود گچى است و روى آن رنگ سبز زده شده است.

درِ ورودی‌ها به پیش فضا، فلزى سبز رنگ و داراى شیشه‌های مات به ابعاد 34/2×27/1 متر و تمام قسمت بالاى در به صورت پنجره‌های مشبک به ابعاد 16/2×50/1 متر است. این فضا با چند قاب عکس و تابلو ـ فرش تزیین شده است.

در کنار درِ ورودى جایگاهى استوانه اى شکل به ابعاد 90×90 سانتى متر براى روشن کردن شمع در نظر گرفته شده است.

لایه بیرونى گنبد، قیرگونى است که رنگ سبز روى آن زده شده است. بالاى گنبد یک تابلو و یک پرچم سبز رنگ نصب و روى تابلو نوشته شده است: «به زیارت گاه اجاق خوش آمدید».

لایه داخلى گنبد گچ کارى است که روى آن رنگ سبز شده است. در زیر طاق گنبد رسمى بندى شده که شمسه آن ده ضلعى است.

گنبد داراى ساقه اى است که در بدنه آن چهار نورگیر با پنجره‌های فلزى و شیشه اى مات دارد. بدنه ساقه در لایه داخلى گچ کارى و رنگ شده است و لایه داخلى گنبد ثانویه گچى است. ارتفاع نوک گنبد تا کف بقعه 90/6 متر و قطر بیرونى گنبد 40/2 متر است.

بناى بقعه داراى الگویى منفرد است که از یک گنبد خانه و یک پیش فضاى ورودى تشکیل شده است. به نظر می‌رسد که در گذشته بناى بقعه فقط شامل گنبدخانه بوده و پیش فضا اخیراً ساخته و بدان اضافه شده است. بنابراین گنبدخانه قدیمى و پیش فضا جدید است. بنا سالم است و آسیب دیدگى در آن دیده نمی‌شود. ^([1])