- سه شنبه ۲۵ شهریور ۹۳
آرامگاه مطهّر جناب قیس از صحابة محمّد بن عبدالله رسول گرامى اسلام در شهر سردرود، خیابان امام خمینى، روبروى شهردارى سردرود و در کنار مسجد امامزاده واقع شده است. اهالى سردرود به خاطر قرار گرفتن این مسجد کنار بقعة جناب قیس، آن را مسجد امامزاده مىگویند.
بقعة شریف این مجاهد فى سبیل اللّه در ضلع شرقى مسجد امامزاده و متصل آن قرار دارد. از قدیم الایّام این بقعه مورد توجّه مردم مؤمن و متدین منطقه بوده و در احیاى بناى آن سعى و تلاش کردهاند. اکنون نیز مشاهده مىکنیم اهالى مسلمان و شیفتة اهل بیت عصمت و طهارت شهر سردرود نسبت به تعمیر و بازسازى و عمران و آبادى این بقعة مقدّس زحمات فراوانى را متحمل شدهاند و نسبت به آیینه کارى بقعه و نیز ساخت و نصب ضریح بسیار زیبا که توسّط صنعت گران اصفهانى ساخته شده است اقدام نمودهاند. هیئت أمنایى بسیار جدى و کارآمد دارد و تلاش وافر در جهت احیای بقعة شریف و موقوفات آن دارند و در راستاى بازسازى بقعة شریف نسبت به احداث سرویسهاى بهداشتى و وضوخانه و تعمیر این مسجد اقدام کردهاند. همه ساله در ایّام عزادارى حضرت ابا عبدالله الحسین از اوّل محرم تا عاشوراى حسینى شاهد حضور مردم مسلمان سردرود در این بقعه و مسجد امامزاده هستیم که ضمن عزادارى براى مظلومیت حضرت امام حسین و یاران باوفایش، با اطعام و احسان از عزاداران امام حسین همه روزه پذیرایى مىکنند. بقعة جناب قیس داراى موقوفاتى در شهر سردرود است که مىتوان رقبات آن را بدین صورت بیان کرد:
1. شهردارى سردرود
2. مدرسة راهنمایى دخترانة شهید ندیم
3. آتش نشانى
4. درمانگاه ولى عصر
5. ششصد مترمربّع زمین مسکونى
6. پشت مدرسة شهید ندیم و آتش نشانى به متراژ 1400 متر مربّع
7. مدرسة ابتدایى دخترانه و پسرانة سوره
8. شش ساعت آب کشاورزى آب لَوَلّر و...
درآمد حاصل از این موقوفات توسّط هیئت أمناى بقعه و مسجد امامزاده زیر نظر اداره کل اوقاف و امور خیریّه در این مکان متبرکه هزینه مىشود.
ورودى اصلى بقعه و مسجد امامزاده از ضلع شمالى آن متصل به میدان نسبتاً بزرگى است که به کفش کن بقعه و مسجد امامزاده باز مىشود. درب سمت راست کفش کن به مسجد امامزاده و درب سمت چپ کفش کن به بقعة جناب قیس باز مىشود. وسعت بقعه، صد متر مربّع و وسعت مسجد امامزاده 18×17 متر مربّع است. مسجد امامزاده و بقعة جناب قیس داراى گلدسته و گنبد نسبتاً بزرگى است که اخیراً تعمیر و بازسازى مىشود. این بقعه و مسجد کلیّة امکانات لازمِ یک مکان متبرکه از جمله آب و برق و گاز و تلفن و غیره را داراست و با فرشهاى دست باف محلى مفروش است. همه روزه نماز جماعت در آن جا اقامه مىشود و از مکانهاى معروف و مشهور سردرود و استان آذربایجان شرقى به شمار مىرود.
شرح حال جناب قیس: حمدالله مستوفى ضمن تعریف و تمجید از سردرود و فراوانى و نیکویى میوههاى آن نوشته است: «مزار قیس نیز به دیه سردرود است».
حافظ حسین کربلایى نیز به نقل از تاریخ گزیده، قیس را صحابى رسول اکرم مىنامد و مىنویسد: «فیوضات بى نهایات مشاهدة اهل حالات از آن مزار کثیرالبرکات مىگردد، معلوم نیست از شهداى اوّل است یا ثانى».
هم چنین در حواشى و تعلیقات «روضه الجنان و جنات الجنان» آمده است:
«در انتهاى محلّة «قَلّه غان» از آبادىهاى جنوبى قریة سردرود، کنار رودخانة لعیش، مسجدى که در آن محل هست مقبره به نام قیس اکنون نیز معروف و زیارتگاه است. درب ورودى مقبره و مسجد که در غرب آن واقع است هر دو به سوى شمال باز مىشود، طرف شرقى این مقبره شاه راه جدید الاحداثى است که از تبریز به ده خسروشاه و دهخوارقان و مراغه کشیده شده است و قبرستان کهنه نیز آن‌جا بوده که اکنون ویران شده، اثرى از مدفونین آن باقى نیست. مزار در میان اتاق کوچکى در زیر قبه که از گچ و آجر ساختهاند، قرار یافته، دو صندوق چوبى روى یکدیگر یکى مشبک و دیگرى ساده و بى تکلف روى آن‌را از هر سو فراگرفته».
ملامحمّد امین حشرى تبریزى مىنویسد: «مرقد منور قیس رحمة اللّه علیه که از صحابة گزین رسول رب العالمین است در قریة سردرود واقع شده است. تحقیق شده است که مرتبة اوّل ]مستقیماً[ بدین ولایت آمده. در تاریخ آذربایجان مسطور است که قیس چند سال در سردرود ساکن بوده».
ملامحمّد امین در ادامه مىنویسد: «که چون قیس در اوایل جوانى در سردرود زندگى مىکرد دختر ملک سردرود را گرفت و از او پسرى داشت. وى در حوالى قلعة خرم آباد دهخوارقان به شهادت رسید و فرمانده ایشان اسامه بود».
هم چنین در روضه اطهار آمده است:
«... در تاریخ مرقوم است که قیس و جناب امامزاده، محمّد حنفیه و زید على را کفار گرفته بودند. عمرو برفت ایشان را هم از حبس کفار نجات داد. محقّق است که با اسامه همراه بود».
مرحوم عبدالعلى کارنگ مىنویسد: «به هر حال قبر منسوب به قیس در کنار جادّة تبریز ـ آذرشهر، نزدیک پل، جنب مسجدى معمور در درون بقعه قرار گرفته است. روى قبر ضریح چوبى دو طبقهاى نهاده شده و روى آن پوششى از پارچة سیاه انداختهاند. قیس سنگ نبشتهاى ندارد. در دهلیز بقعه سه لوح مرمرین قبر به پاى دیوار نصب گردیده، یکى متعلّق به شیرخان فرزند سهراب خان است که در 1170 هـ . ق درگذشته و تاریخ وفات مندرج در دو لوح دیگر نیز 1208 و 1312 هـ . ق مىباشد، در بیرون بقعه، در کمرة دو دیوارى که پایههاى طاق جلوى خان محسوب مىشوند، دو کتیبة سنگى نصب گردیده است. این دو کتیبه روبروى همدیگر قرار گرفتهاند و جنس هر دو سنگ کبود معمولى است. خط ثلث دارند، قرائت مضمون آنها مستلزم دقت و زحمت و ظن و استحسان است».
حافظ حسین کربلایى مىنویسد: «دهلیز بقعه مدفن بعضى از معاصرین اواخر صفویّه و زندیه و قاجاریّه است. در مدخل بقعه دو قطعه لوح از سنگ یکى به طرف چپ و دیگرى به جانب راست در زیر طاق منصوب است، در یکى از آنها که هنگام ورود به بقعة مزار، به جانب چپ واقع مىشود، این ابیات را نوشتهاند:
آى آنکه بگــذرى بسعادت بر این مزار
بنگر در ایـن سطور و شنو این حدیث ما
بــودند چــند یــار دلاویز مهـــربان
از یکــدیگر ربــود، دل از شیوه وفــا
حـاجى على که طــوطى شکر مقال بود
بود آن حمیده خوى چو داوود خوش نوا
یــزدانبخش آنکه ز عــین صـفاى دل
بردش باهــل صدق و صفاى داریم التجا
عــارف بســر مَــن عَرَف شیخ با یزید
آنکــو که داشـت پیـروى شرع مصطفى
بودند جمله شـــان ز مـــریدان باسلار
آن کامــل محـقّق و آن شــاه مــقتدا
بفــرست تحفه فاتحه بهــر روح شـان
تا در عــوض خدا دهدت نیکویى جزا
از مفاد این قطعه بر مىآید که سه تن به نام حاجى على، یزدان بخش و شیخ بایزید که هر سه از مریدان باباسلار بوند در دهلیز و یا درون این بقعة مقدّس به خاک سپرده شدهاند. نوشتة کتیبة دوّم نیز یک قطعة فارسى است مشتمل بر سه بیت، مشعر بر اینکه این بقعه را «حاج احمد» یا «حاجى ابن احمد» به منظور حفظ نام نیک و ذکر خیر اخیارى که در این جا دفن شدهاند بنا کرد. از بیت آخر آن کلماتى چنین خوانده مىشود:
ـ ... حاجى ابن احمد بنیاد نهاد غرض آن بود کز آنان به صفا یاد کند ـ »
- ۲۵۸۱
- ادامه مطلب
