مزارات ایران و جهان اسلام

بقعة شریف امامزاده شاه قاسم در 65 کیلومترى شمال کلیبر و در روستاى «پیرلر» واقع شده است. مقبره در انتهای روستا و در بلندى تپّه‏اى قرار گرفته که مشرف بر روستاى پیرلر و مناطق سرسبز اطراف مى‏باشد. دورنمایى بسیار باشکوه و با عظمت داشته و مناظر طبیعى آن چشم هر زایرى را خیره مى‏کند. از 65 کیلومترى راه کلیبر به روستاى پیرلر تنها سه کیلومتر از مسیر شوسه بوده و مابقى آسفالت مى‏باشد.

مجموعة بناى امامزاده از یک بقعه با اتاق ورودى و یک حسینیه و یک مسجد و دو باب زایر سرا در محوّطة امامزاده و سه باب انبارى بزرگ در زیرزمین امامزاده تشکیل شده است. دور تا دور امامزاده محصور مى‏باشد. بقعة آباد و پر رونقى است و در طول سال زایرین بى‌شمارى براى زیارت این امامزاده و استفاده از مناظر طبیعى منطقه به این محل مسافرت مى‏نمایند. کل مساحت بناى امامزاده در حدود ششصد متر مربّع و ابعاد بقعة امامزاده 5×5 متر می‌باشد و بنائى قدیمى است که از چهار ستون آجرى تشکیل یافته و روى آن گنبد بقعه استوار شده است. زیر گنبد ضریح آلومینیوم بر روى قبر آن بزرگوار نصب شده است. دیوارهاى جانبى بقعة امامزاده تا اطراف 120 سانتى‏متر سنگ کارى شده و مابقى گچ کارى شده است.

سردر ورودى بقعه از قدمت تاریخى آن حکایت دارد و با یک اتاق 5×3 از سمت راست به بقعه و از سمت چپ به حسینیة امامزاده به ابعاد 5×10 متر راه دارد.

در ضلع غربى امامزاده مسجد نسبتاً بزرگ و بقعة امامزاده به ابعاد 12×8 متر ساخته شده که کلاً مفروش است. در ضلع جنوبى محوّطة امامزاده، دو باب زایرسرا به ابعاد 4×4 متر ساخته شده که در اختیار زایرین قرار مى‏گیرد. بناى بقعه قدیمى و تاریخى است.

آقاى ایرج افشار در کتابش مى‏نویسد: «مقبره، با قدمت 485 ساله به دورة صفویّه مربوط مى‏باشد».

حسین دوستى از وجود امامزاده در این منطقه خبر داده و در رابطه با قدمت آن مى‏نویسد: «مقبرة شاهزاده قاسم که به روایتى برادر حضرت رضا ‰ مى‏باشد در روستاى «پیرلر» به فاصلة پنجاه کیلومترى واقع شده و منسوب به دورة اسلامى است. مقبره با قدمت 485 ساله به دورة صفویّه مربوط می‌شود و بعضى آن‏ها را به دورة ساسانى نسبت مى‏دهند».

سیّد جمال ترابى طباطبایى مى‏نویسد: «بقعة شاه قاسم در قریة پیرلر در هفتاد کیلومترى شمال کلیبر واقع شده است».

در سیماى میراث فرهنگى آذربایجان شرقى آمده است:

«این امامزاده در روستاى «پیرلر شاه قاسم» از توابع کلیبر واقع و در بین مردم شهرستان اهر، کلیبر و حاشیة رود ارس از منزلت ویژه‏اى برخوردار است. از بناى اوّلیة بقعه تنها سردرِ آن باقیمانده که احتمالاً مربوط به دورة صفویّه است».

مردم منطقه اعتقاد دارند که امامزاده شاه قاسم از اولاد حضرت امام موسى بن جعفر ‰ است و از اجداد خود نقل مى‏کنند که بعد از تشریف فرمایى حضرت على بن موسى الرضا ‰ به خراسان، جمعى از خاندان آن حضرت به شوق دیدار آن بزرگوار و امام همام و عظیم الشأن عازم ایران شدند، ولى مأموران مأمون، خلیفة عبّاسى با تعقیب و دستگیرى این عزیزان آن‏ها را شهید کردند و از جملة آنان شاه قاسم بود که در این منطقه شهید شده و در خاک آرمیده است.

حسین دوستى در مورد معرفى آرامگاه امامزاده حضرت قاسم بن موسى الکاظم ‰ مى‏نویسد:

«یکى از اعضاى خاندان امام رضا ‰ امامزاده قاسم، برادر حضرت امام رضا ‰ است که به شوق دیدار برادر، پاى در رکاب کرد. و به دنبال برادر به ایران آمده است. لیکن بعد از شهادت حضرت امام رضا ‰ ، مأموران دستگاه بنى عبّاس در جست و جوى علویانِ رضوى تجهیز مى‏شوند و جست و جوى خانه به خانه شروع مى‏شود. حضرت قاسم ‰ در کسوت ناشناس، خود را به کوه‏هاى قره داغ واقع در ارسباران مى‏رساند. منطقة کوهستانى ارسباران در استان آذربایجان شرقى به استناد وجود بقاع متبرکه، یکى از پناهگاه‏هاى سادات علوى بوده است، بدین ترتیب حضرت قاسم بن موسى الکاظم ‰ روستا به روستا طى مسیر کرده، به روستاى «ازتى کندى» از روستاهاى تابعة شهرستان کلیبر مى‏رسد، در خانة مردى بنام «حاجى قره» میهمان مى‏شود. «حاجى قره» از شیعیانى بود که شیعه بودن خود را مخفى نگه مى‏داشت اما از آن جائی‌که مدام خبرهایى از مهاجرت سادات علوى مى‏شنید، خود را همیشه براى پذیرایى از خاندان پیامبر ‹ آماده نگه مى‏داشت. براى این‏که بداند کدام یک از مهمان‏هایى که به خانة او مى‏رسند از اهل بیت پیامبر ‹ مى‏باشند، اتاقى تمیز و آماده ولى قفل کرده، مهیا کرده بود که هر گاه میهمان او از یکى از امامزادگان باشد، قفل اتاق به قدرت امامت، به خودى خود باز خواهد شد. موقع تشریف فرمایى حضرت امامزاده قاسم بن موسى الکاظم ‰ قفل اتاق به خودى خود باز مى‏شود، «حاجى قره» با شادمانى دست و صورت امامزاده را مى‏بوسد و با او عهد مى‏بندد که تا پاى جان از امامزاده دفاع کند و همیشه در خدمتش بکوشد. بعد از مدّتى مأموران حکومتى از حضور امامزاده مطلع شده و جهت دستگیرى ایشان وارد روستا مى‏شوند، در درگیرى چند روزه‏اى که بین مأمورین بنى عبّاس و خانواده «حاجى قره» انجام مى‏گیرد امامزاده به شهادت مى‏رسد و حاجى قره پیکر مطهّر امامزاده را به روستاى «پیرلر» در پنجاه کیلومترى شهرستان کلیبر مى‏برد و در بالاى تپّه‏اى دفن مى‏کند».

با این حال متأسّفانه شجره نامة دقیق این امامزاده به دست نیامده و تاریخ ولادت و شهادتشان معلوم نمى‏باشد. ولى این بقعة متبرکه مورد توجّه و احترام اهالى منطقه مى‏باشد.

از سال 1382 تا به حال ادارة اوقاف و امور خیریّة اهر با همکارى هیأت أمناى امامزاده نسبت به مرمّت و بازسازى بقعة شریف و ساختمان‏هاى مجاور آن اقدام نموده‌اند. با ساخت و نصب ضریح جدید آلومینیومى بر جلوة معنوى آن افزوده شده است و نیز با ساخت راه ورودىِ اصلى امامزاده از طرف روستا به طول یک کیلومتر و آسفالت شدن آن، امکان دسترسى آسان و راحت خودروها به محوّطة امامزاده فراهم شده است. امامزاده داراى امکانات رفاهى از قبیل آب، برق و تلفن است.