مزارات ایران و جهان اسلام

این بقعه در بالاى کوهى به همین نام در 13 کیلومترى جنوب تکاب ـ از توابع آذربایجان غربى ـ واقع شده است. بناى بقعه از جانب شمال و مغرب با شیب تندى مشرف به روستاى «دورباش» است.

با وجود نامناسب بودن مصالح مورد استفاده که جز سنگ لاشه و قلوه سنگ و ملاط ماسه و آهک چیز دیگرى نیست، معمار بنا سعى فراوانى در ایجاد تناسب اجزاى ساختمان داشته است. این بنا در کل از سه قسمت مشخص تشکیل مى‏شود؛ دهلیز یا کفش‏کن، چهار طاقى و خود بناى مقبره که در مجموع، طرحى مستطیل شکل تشکیل مى‏دهند. دهلیز با طرحى مستطیل شکل، بعد از مدخل اصلى و در ضلع غربی مجموعه، به طول 15/3 و عرض 75/1 متر قرار دارد. در سردر ورودى این قسمت، فرورفتگى کوچکى وجود دارد که احتمالاً جاى کتیبة مرمّت بنا بوده است.

دیوارهاى داخلى بنا به وسلیة قشرى از گچ و آهک پوشیده شده و در دیوار شمالى آن نیز آثار یک طاقچة کوچک جلب نظر مى‏کند. دهلیز به وسیلة درى که در جانب شرقى قرار دارد، به داخل چهار طاقى راه پیدا مى‏کند. این دهلیز داراى پوشش خرپشته‏اى است. بخش چهار طاقى‏هاى دورة ساسانى است. دیوار جنوبى این چهار طاقى به خاطر عوامل جوّى آسیب زیادى دیده است. براى روشنایى درون بنا، دو پنجره مشبک در جانب غربى و جنوبى اتاق ایجاد کرده‏اند که طرح هندسى جالبى به وسلیة مخلوط گچ و آهک دارد. داخل چهار طاقى، با قشرى از آهک و گچ، ‏سفیدکارى شده و با تعدادى طاقچه و درگاهى یا فرورفتگى محراب مانند تزیین شده است. این طاقنما در طرفین هر کدام از جرزهاى پایة گنبد قرار گرفته و از نظر شکل و اندازه با هم تفاوتى ندارند. این چهار طاقى به وسیلة درى به ابعاد 68×110 سانتى‏متر به اتاق مقبره راه پیدا مى‏کند. اتاق مقبره به صورت مربّع است که گوشة آن کمى پخ شده است.

تنها نورگیر مقبره، در جانب غربى آن و قبل از شروع گنبد تعبیه شده و داراى حاشیة گچبرى است. از عوامل تزیینى دیگر اتاق، چهار عدد طاقنماست که شکل آن‏ها تقریباً یکسان است. گنبد مقبره از بیرون، شکل منظمى ندارد و احتمالاً بر اثر تعمیرات ناشیانه‏اى که در ادوار بعدى صورت گرفته، شکل حقیقى خود را از دست داده است. قطر این گنبد در حال حاضر 20/5 متر است. بر بالاى گنبد از بیرون، برجستگى کوچکى (قبّه) با سنگ لاشه به صورت خشکه چین ایجاد کرده‏اند که ارتفاع آن، به 65 سانتى‏متر مى‏رسد. قبر ایوب انصارى ـ متوفّاى 850 هـ. ق ـ در وسط اتاق مقبره قرار دارد که به هنگام تعمیرات سال 1351 هـ. ش، سنگ قبر بزرگى بر روى آن نهاده شده است. وى از فقهاى گمنام اواسط قرن نهم هجرى است.

چهار طاقى داراى چهار قوس گهواره‏اى و همچنین فیل گوش‏هایى است که تعبیة گنبد عرقچینى را آسان مى‏نماید. اتاق مقبره در سمت شمال چهار طاقى ساخته شده و از بیرون به شکل مربّع است. پایة گنبد حاشیه‏اى گچبرى دارد که دور تا دور آن را گرفته است.

این بقعه از نظر سبک معمارى، مصالح ساختمانى و نیز نقشه، شباهت بسیارى به مقبرة سلطان ویس دارد. بناى اخیر را مربوط به سدة ششم هـ. ق دانسته‏اند.

در این بقعه دو کتیبة سنگى دیده مى‏شود. کتیبة اوّل به ابعاد 95×38 سانتى‏متر توسّط «ملا قلندر نامى» در سال 1059 هـ. ق نوشته شده است و کتیبة دوّم تاریخ 1283 هـ. ق را نشان مى‏دهد و مربوط به سنگ قبر «ملا عبداللَّه» آخرین متولى بقعه است.

این بقعه، به شمارة 1244/3 به ثبت آثار ملّی و تاریخى رسیده است.