مزارات ایران و جهان اسلام

سایت علمی پژوهشی زیارتگاه های ایران جهان اسلام (امامزاده ، بقعه، آرامگاه، مقبره، مزار، گنبد، تربت، مشهد، قدمگاه، مقام، زیارت، معرفی عالمان انساب، کتابشناسی مزارات و زیارت و انساب

امامزاده یحیی ـ سبزوار

بقعة باشکوه این امامزاده در نبش و محل تلاقى خیابان اسرار و بیهق شهر سبزوار واقع شده است. آن چه به نظر مى‏رسد، در ابتدا مقبرة امامزاده یحیى بناى ساده و حجره‏اى با چهار شاه‏نشین بوده که بعداً ایوان، و دو مناره، و گنبد و حجراتى بر بناى اصلى مقبره افزوده‏اند و چون در وضع کنونى، هیچ‏گونه تاریخ و کتیبه و سنگ نوشتة حاکى از بناى اوّلیة این مقبره در محل موجود نیست، تاریخ ایجاد بناى حرم امامزاده و ابنیة مجاور آن بر همه نامعلوم خواهد بود و حدس نزدیک به یقین این است که بناى مقبره مربوط به قرن ششم هجرى باشد.

در بناى امامزاده یحیى سبزوار، بر اثر مرمّت‏هاى مکرّر، هیچ‏گونه اثرى از قرون قبل باقى نمانده و آثار قدیمى آن را ندانسته ضایع ساخته‏اند و تمامى آن چه اکنون در روکار بناى امامزاده از کاشى و سنگ و آینه‏کارى و ضریح داخل حرم و گچ‏کارى دیده مى‏شود، در قرن چهاردهم هجرى به‏وجود آمده است.

بقعة امامزاده، دو راهروی ورودى دارد؛ یکى از خیابان اسرار که راهروى کوتاه است و دیگرى از خیابان بیهق که این راهرو دایرتر است و بیشتر مردم از این در که کفشدارى نیز دارد، به زیارت امامزاده مى‏روند. راهروی خیابان اسرار به ایوان مقبره و صحن کوچک آن منتهى مى‏شود که پس از آن به حرم راه دارد و راهروی خیابان بیهق، قدرى درازتر و در ابتداى راهرو، پس از عبور از چند پلّه، طرف راست راهرو، درِ آهنى نصب شده که از آن جا به حرم امامزاده مى‏روند.

بنای بقعه شامل حرم و گنبدى است که 14 متر ارتفاع دارد و ایوان مزار و یک حجره در جنوب ایوان و حجرة دیگر در شمال حرم و دو مناره به ارتفاع بیست و نه متر در دو طرفِ درِ ورودى از خیابان اسرار واقع شده است و در شمال بقعه، صحن کوچکى است که در شمال حرم واقع است و شنیده شده که براى توسعة صحن امامزاده، پانصد متر مربّع از کاروانسراى مجاور شمالى صحن، به وسیلة مردم خریدارى شده و به همین زودى به امامزاده ملحق مى‏شود.

حرم امامزاده، در ضلع شرقى بنا واقع شده و شامل فضاى حرم و چهار شاه‏نشین است که در وسط آن، ضریح قرار
گرفته که چند سال قبل، ضریح چوبى آن برداشته و
به جاى آن، ضریح ساخت اصفّهان که از نقره و آب‏طلا است نصب شده است.

در بالاى ازارة حرم، کتیبه‏اى نوساز از کاشى خشتى قرار دارد که تمام اضلاع حرم را دور مى‏زند و آیات سورة مبارکة نور را که از ابتدا ضلع غربى حرم شروع کرده و در ضلع جنوبى و شرقى دور زده نوشته‏اند. خط این کتیبه، ثلث با کاشى سفید و زمینة لاجوردى است و در آخر کتیبه خوانده مى‏شود (کاشى‏پز محمّد تقى قدس ـ خدمت‏گزار مهدى حقیران ـ کاتب جواهر القلم) و ضلع شمالى حرم، حجرة شمالى آن جاست و کتیبه‏اى ندارد.

بالاتر از کتیبة کاشى، تمام روکار دیوار و زیر سقف حرم و مقرنس‏هاى زوایاى حرم را آینه‏کارى کرده و کف حرم نیز با سنگ سیاه نه درّه مشهد فرش گردیده، و روى آن با قالى و قالیچه‏هاى نذرى مردم مفروش است و روى هم رفته، ازارة سنگى و کتیبه و آینه‏کارى و ضریح حرم، تمام نوساز و جلوة خاصى به حرم امامزاده یحیى بخشیده است.

در پشت بام امامزاده در جنوب گنبد، روى دیوار کنار خیابان، نماى دو ستون کاشى‏کارى مانند منارة کوچکى ساخته شده است و در شمال حرم، رواقى بوده که قسمت جنوبى آن ضمیمة فضاى حرم شده و بقیّة رواق را حجرة کوچکى به عرض 25/2 متر و طول 25/3 متر براى شمع‏خانة حرم در نظر گرفته‏اند و در این محل، وسایل حرم و شمعدان برنجى موجود مى‏باشد.

ایوان نزدیک حرم امامزاده را به تازگى با کاشى خشتى مزّین مى‏سازند و داراى کتیبه‏هاى کوچک بر روى درگاه‏ها و کتیبه کمربندى در داخل ایوان است و کاشى و خط این ایوان بسیار متوسّط و نصب کاشى‏ها هنوز در حال بازسازى و تعمیر است.

دو منارة بلند بناى امامزاده، در کنار خیابان اسرار واقع شده که تمام سطح آن با کاشى نره الوان زینت یافته و تمام کاشى سردر بین دو مناره نیز کاشى خشتى تازه است که در سال 1380 هـ . ق ساخته شده و کاشى‏پز آن حاج یوسف قدس و بناى سردر کار عبدالقیوم جان‏نثار است که نام این دو نفر در پایین کتیبه در پایة راهرو نوشته شده و ارتفاع ایوان شمالى چهارده متر و پنجاه صدم است. این بنا در سالیان اخیر مرمّت و توسعه یافته است.

بنای امامزاده یحیی به شماره 4036 و در تاریخ 10/7/1380 به ثبت آثار ملّی و تاریخی رسیده است.

شخصیّت مدفون در بقعه به نقل از عبدالحمید مولوى‏: مرحوم عبدالحمید مولوى در کتاب «آثار باستانى خراسان»، به نقل از ابن فندق، ابوالحسن على بن زید بیهقى، متوفّاى 565 هـ . ق به این نتیجه مى‏رسد که شخص مدفون در بقعة امامزاده یحیى سبزوار، امامزادة جلیل القدر؛ سیّد عمادالدّین یحیى بن هبة اللَّه بن على بن محمّد بن محمّد بن یحیى بن محمّد بن أحمد بن محمّد بن عبداللَّه بن الحسن المکفوف بن الحسن الأفطس بن على الأصغر بن امام على بن الحسین السجّاد ‰ مى‏باشد.

در قبل اشاره شد که در بقعة کلیدر نیز یحیى بن محمّد بن أحمد یکى از اجداد همین امامزاده که مردى فقیه، عالم، و زاهد بود، مدفون است.

نگارنده نیز معتقد است که شخص مدفون در بقعة سبزوار، همین سیّد اجل عمادالدّین یحیى است.

 

بیهقى در کتاب لباب الأنساب به نقل از على بن أبى صالح مى‏نویسد: «سیّد بزرگوار عمادالدّین أبومحمّد یحیى، سیّد کریم، دانشمندى دین‏دار، شرافت‏مند، پاک‏دامن، بلندقدر، داراى همّت و ثروت و نعمت زیاد و هم چنین تقواى بسیار بود. وى چندین سال، از سال 513 تا زمان وفاتش در روز دوشنبه 12 ذى‏القعدة سال 532 هـ . ق در خانه خود معتکف مى‏شد».

امام على بن أبى‌صالح گوید: «همانا حاکم ابوعبداللَّه حافظ در تاریخش، اجداد وى را ذکر نموده و مى‏نویسد: که سرپرستى سادات نیشابور در خاندان ایشان بود که به زیادى دانش و دانشورى مشهور بودند».

چشم و چراغ امامان و خطباء، امام أبوالحسن بن عبدالغافر خطیب مسجد جامع منیعى نیشابور، در تاریخش و در مدح سیّد بزرگوار یحیى مى‏نویسد: «وى که خدایش رحمت کند، از نشانه‏هاى آشکار زمان که اقسام فضیلت‏ها را در نهایت به خود اختصاص داده و این صفت ابى جعفر عزیز است که در تاریخ و کتاب‏هاى ذکر شده، و او هم‏راز و مأنوس قرآن، و پیش‏روى فرزندان زمان است».

امام أبوالحسن بن عبداللَّه الغافر، در کتاب تاریخش،
صفات زیادى را در مناقب و فضائل او ذکر نمود، هم چنین برخى از اشعار او و ستایش از تصنیفات وى را در اشعارش بیان داشته و اوصاف و مدایح او را که به آن متصّف بوده،
جدا کرده است.

در تاریخ نیشابور، پس از بیان نسب شریف وى، از آن بزرگوار چنین‏یاد مى‏کند:

«أبومحمّد الحسینى من آل زبارة البیهقى من وجوه العلوّیة سکّان النواحى، کبیر فاضل دیّن عفیف عاقل شریف الهمّة علیّ القدر و المنزلة من ذوى المروءة والنعمة».

أبومحمّد حسینى، از خاندان زباره بیهقى و از سرشناسان علوى ساکن در نواحى است که مردى بزرگ، دانشمند، دین‏دار، پاک‏دامن، عاقل، بلند همّت، عالى‏قدر و از صاحبان ثروت، نعمت و مردانگى است.

امام فخر رازى متوفّاى 606 هـ . ق پس از بیان
اجداد امامزاده یحیى، از فرزندان او یاد مى‏کند تا این‏که
یکى از نوادگان وى را به نام السیّد الأجل عمادالدّین
على بن محمّد بن یحیى بن أبى منصور هبةاللَّه معرّفى مى‏نماید و همین مطلب را نیز مروزى در کتابش عنوان
نموده است.

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی
موضوعات
سایت علمی پژوهشی زیارتگاه های جهان اسلام (معرفی بیش از چهل هزار زیارتگاه)

طراح وبلاگ: سید محمد علوی زاده