مزارات ایران و جهان اسلام

بقعة این امامزاده در میان قبرستان قدیمى و در ضلع جنوبى روستاى اوچان و خارج از بافت مسکونى روستا قرار گرفته است.

بناى اوّلیّة بقعه بسیار قدیمى و مربوط به قرن 7 و 8 هجرى قمرى است. این بنا به صورت گنبدخانه‏اى با روکش کاهگل بوده و ایوان آن کوچک‏تر از اکنون بوده است.

پلان کلى بنا استوانه‏اى شکل و ایوان چهارگوشى با جهت‏گیرى جنوبى در ضلع شرقى به آن اضافه شده و روى این مجموعه، سقف شیروانى قرار گرفته است.

گنبد تخم مرغى شکل بنا، که روى گنبدخانه استوانه‏اى شکل (از نماى خارجى) آن قرار گرفته است از بیرون، به دلیل آنکه زیر سقف شیروانى واقع شده است، قابل مشاهده نیست.

ارتفاع متوسّط دیواره‏هاى بنا، از بیرون 50/3 متر و ارتفاع تیزه سقف شیروانى روى گنبد، از کف محوّطه، 80/6 متر است. سطح بیرونى دیوارهاى بقعه با کاهگل پوشیده شده و در نماهاى چهارگانه آن، کتیبه یا تزئینات خاصّى مشاهده نمى‏شود. در بخش شمالى گنبدخانه، پنجره‏اى به عرض 90 سانتى‏متر و ارتفاع 80 سانتى‏متر تعبیه شده است.

ورودى بقعه از ضلع جنوب و از جبهه باز ایوان، که با نرده‏اى فلزى و سبز رنگ به ارتفاع 70 سانتى‏متر محصور شده است، امکان‏پذیر است. در این ضلع باز ایوان، سه ستون چوبى با مقطع چهارگوش که یکى در وسط و دوتاى دیگر در کنج‏ها واقع شده‏اند، دیده مى‏شود. دیواره داخلى ایوان با گچ اندود شده و سپس با رنگ آبى ملایمى رنگ‏آمیزى شده‏اند. بخش نمایان سقف از پایین، با تیرهاى گردینه و سپس تخته کوبى روى تیرها، پوشش داده شده و ارتفاع سقف ایوان تا کف آن نیز 80/2 متر است.

در دیوار ضلع شمالى ایوان، دو طاقچه هر یک به عرض و ارتفاع مساوى 70 سانتى‏متر تعبیه شده و در داخل آن‌ها وسایل روشنایى و پخت و پز قرار دارد. طاقچه‏اى که در بخش غربى دیوار تعبیه شده و مقرنس‏کارى ساده‏اى به ارتفاع حدود 25 سانتى‏متر دارد، با گچ اجرا شده و همرنگ بقیّة سطح دیوار رنگ‏آمیزى شده است. تابلو فلزى سبز رنگى در پاى
دیوار شمالى ایوان قرار دارد که روى آن نسب امامزاده، به این شرح: «امامزاده ابراهیم بن محسن بن موسى بن جعفر ‰ » نوشته شده است.

در جداره دیوار مجاور گنبدخانه، دو قاب چوبى نزدیک یکدیگر آویزان شده است. قاب کوچک که به نظر مى‏رسد، قدیمى‏تر باشد، محتوى دعاى «اذن دخول» و دستنویس است. قاب دوّم محتوى زیارتنامة مخصوص امامزاده ابراهیم است.

ورود به گنبدخانه از داخل ایوان، از طریق درى که در ضلع غربى ایوان تعبیه شده و به داخل گنبدخانه باز مى‏شود، امکانپذیر است. بر بالاى در، کاشى سفیدرنگى با ابعاد تقریبى 25×25 سانتى‏متر در داخل اندود گچى دیوار قرار دارد که با خط مشکى روى آن اسامى «اللَّه» و پنج تن نقش بسته است. درِ چوبى ورودى گنبدخانه، یک لنگه، به عرض 80 و ارتفاع 40/1 سانتى‏متر بوده و سطح آن با نقوش دایره‏اى شکل تزئین شده است. هر نقش، تشکیل شده از مثلث‏هاى کوچک مجاور هم، که در دو ردیف دایره‏وار و متحدالمرکز قرار گرفته‏اند. در مجموع این نقش‏ها، در دو ردیف چهارتایى، در بالا و پایین سطح در اجرا شده و در وسط در، مابین دو ردیف فوق نیز یک نقش از همان نوع، و به صورت مجزّا، قرار دارد. با عبور از در، وارد دالان کوچکى به طول 70/1 متر مى‏شویم که ناشى از جرز قطور دیوار گنبدخانه است. کف این دالان به اندازه 25 سانتى‏متر از کف ایوان پایین‏تر است و با پلّه‏اى به ارتفاع 30 سانتى‏متر، به سمت پایین، که در انتهاى آن قرار دارد، به داخل فضاى گنبدخانه منتهى مى‏شود.

گنبدخانه یک هشت ضلعى با گنبدى از نوع نار است. در داخل گنبد و بر بالاى صندوق، دو تیر چوبى به منظور مهار رانش گنبد قرار داده‏اند. سطح داخلى گنبدخانه، با گچ اندود شده و نیمه بالایى آن با رنگ سبز و نیمه پایینى آن با رنگ آبى ملایم رنگ‏آمیزى شده است. در میان هر یک از اضلاع داخلى گنبدخانه، یک طاق‏نما اجرا شده که در میان هر طاق‏نما، یک طاقچه مستطیل شکل تعبیه شده که در طاقنماى ضلع شمالى گنبدخانه، طاقچه مذکور تبدیل به پنجره شده است. این پنجره و در ورودى، منافذ نورگیرى فضاى داخلى گنبدخانه‏اند.

در اطراف پنجره وجود یک کتیبه چوبى قابل توجّه است، روى این کتیبه چوبى، که یک مستطیل کشیده عمودى
با ارتفاعى در حدود 40 سانتى‏متر است، زیارتنامه‏اى با
جوهر مشکى نوشته شده که به دلیل فرسایش ناشى
از گذشت زمان به سختى قابل خواندن است. در کف اتاق، چند قالیچه و نمد قرار دارد.

صندوق چوبى امامزاده به ابعاد 30/1×90/1 متر بوده و تمامى سطح آن با پارچه سبز رنگ پوشیده و در وسط اتاق قرار دارد.

در گذشته اهالى روستا، ارادت خاصّى به امامزاده داشتند و در حال حاضر به دلایل گوناگون از جمله کم شدن جمعیّت به خصوص در فصل سرما، امامزاده نسبتاً مهجور واقع شده است.

به استناد زیارتنامه و نیز شهرت محلّى، امامزاده ابراهیم فرزند محسن بن امام موسى ‰ معرّفى شده که یقیناً این ادّعا منشأ صحیحى ندارد. زیرا علماى انساب فرزندى به نام محسن براى امام هفتم ‰ ذکر ننموده‏اند. شاید بین محسن و امام هفتم ‰ چندین واسطه از قلم افتاده باشد.

این بنا به شمارة 7242 و در تاریخ 12/11/1381 به ثبت آثار ملّى و تاریخى رسیده است.