مزارات ایران و جهان اسلام

این آرامگاه باشکوه در خیابان شهید مدرس شهر کاشمر و در بلوار شاهدِ این شهر واقع شده است.

پس از شهادت آیت اللَّه سید حسن مدرس  در 26 رمضان سال 1357 هـ . ق مطابق با 23 آذر ماه سال 1316 هـ . ش، جسد او را در محلّى بیرون از شهر کاشمر که آن روزها به «تپّه آخوند» معروف بود، دفن کردند. مردم کاشمر ضمن زیارت قبر مدرس که به قبر «آقاى شهید» مشهور بوده، در تاریکى شب بنایى بر آن مى‏ساختند و روزها مأمورین شهربانى وقت آن را خراب مى‏کردند. پس از سه سال، صورت مزار شهید مدرس علنى شد و پس از وقایع شهریور سال 1320 که به زوال اقتدار رضاشاه منجر گردید، مردم کاشمر به فکر افتادند که مزار شهید مدرس را آباد کنند.

در سال 1325 هـ . ش آقای حائرى زاده در مشهد از برخى علاقه‏مندان مدرس خواست تا زمین‏هاى اطراف مزار او را خریدارى کنند تا آرامگاه مدرس در باغ بزرگى قرار داشته باشد. مردم خراسان و کاشمر به این مهم اقدام کردند و این باغ که امروز برگرد مزار وجود دارد همان باغ است.

ساختمان بقعه درگذشته، اتاقى از خشت و گل و فاقد سنگ قبر و مخروبه بود و چندین بار به این صورت تعمیر و تجدید بنا مى‏شد تا اینکه به فرمان امام خمینى  و کوشش و همّت تولیت آستان قدس رضوى، بناى باشکوهى بر سر قبر این مجاهدِ شهید احداث شده است.

ساختمان آرامگاه شهید مدرس  در سال 1363 هـ . ش به اتمام رسید و باغ بزرگ و محصورى بناى آرامگاه را در برگرفته و ساختمانى بالغ بر نهصد مترمربع بر فراز صورت قبر بالا آمده است. مصالح بنا یکسره از آجر و ملاط سیمان و سبک بنا ایرانى ـ اسلامى و مثل بقاع متبرکه امامزادگان است که ابتدا ایوان ورودى، اتاق مرقد و شبستان است و در بالاى آن گنبد شلجمى طراحى شده و با کاشى اى آبى و سبز ملایم تزیین یافته است. بر روى قبر نیز، صندوق منبّت کارى شده نفیسى نصب است.

صحن مزار ـ همچنان که در قبل هم بود ـ گورستان مردم شهر است و بالغ بر هشتاد تن از شهداى جنگ هشت ساله دفاع مقدّس به خاک سپرده شده‏اند. مجتمع فرهنگى که شامل کتابخانه و آمفى تئاتر و... است در سوى دیگر این صحن ساخته شده است.

شرح حال مختصر آیت اللَّه مدرس  : سیّد حسن مدرس از سادات طباطبائى قمشة اصفهان و از رجال روحانى ـ سیاسى دورة مشروطیّت و پهلوى بود. او از چهره‏هاى برجستة تاریخ معاصر ایران است که در سال 1287 هـ . ق در یکى از روستاهاى اردستان به دنیا آمد و در اوان جوانى براى تحصیل به شهر اصفهان رفت و از آن‏جا به عتبات عالیات سفر کرد و از محضر علماى بزرگ نجف به درک فیوضات نایل آمد. مدرس، پس از فراگرفتن علوم قدیمه به اصفهان برگشت و در آن‏جا کار تدریس را آغاز کرد و هنگامى که در سال 1328 هـ . ق به تهران سفر کرد، از سوى علماى نجف به عنوان عالم طراز اوّل به دورة دوّم مجلس شوراى ملّى راه یافت. وى در دورة پنجم مجلس، رهبرى اقلیّت را داشت و شدیداً با رضاخان مخالف بود از این رو به سال 1305 شمسى در کوچه پشت مسجد سپهسالار مورد سوء قصد واقع شد اما جان به سلامت بدر برد و نهایتاً به علّت مخالفت‌هایى که از موضع دیانت خویش با رضاشاه ابراز مى‏داشت در سال 1307 هـ . ش به قصبة روى خواف تبعید گردید.

اقامت اجبارى مدرس در خواف نزدیک به 9 سال طول کشید و در این مدت او در واقع به صورت زندانى در قلعه ارگ به سر مى‏برد و آحادى از لشکر شرق و نظمیّة روس حفاظت دائمى وى را به عهده داشتند.

در سال 1316 سرلشکر نوایى، رئیس شهربانى خراسان، طى تلگرافى از مرکز مى‏خواهد که چون خواف شهرى مرزى است و امکان دارد اشرار افغانى روى سیاست مذهبى او را از چنگ معدود افراد ساخلوى خواف بربایند، موافقت گردد که وى به کاشمر یا طبس منتقل شود. ظاهر امر، البته همین بوده است لیکن، گفته مى‏شود که چون رئیس نظمیّة خواف نمى‏خواسته است دست خود را به خون مدرس بیالاید وى را مى‏بایست به جایى منتقل مى‏کردند که آنچه باید بشود، شدنى باشد. پس در آبان ماه همان سال او را به کاشمر تبعید کردند و در این زمان رئیس شهربانى کاشمر سروان اقتدارى بود. طولى نکشید که در 26 رمضان سال 1357 مطابق با 23 آذر ماه 1316 آیت الله مدرس  به شهادت رسید و در همین محلّى که اکنون مزار اوست به خاک سپرده شد.

بى‏تردید، شهید مدرس  یکى از شخصیّت‏هاى برجسته معاصر و مدافع منافع ملّى و دینى مردم ایران است. نطق‏هاى مدرس در مجلس که در دفاع از آزادى و قانون گرایى بود، مشهور است و همان‏ها نیز موجبات شهادت وى را فراهم آوردند.

آرامگاه قبلى شهید مدرس  به شمارة 11675 و در تاریخ 24/12/1383 به ثبت آثار ملّى و تاریخى رسیده است.