- شنبه ۲۲ شهریور ۹۳
این آرامگاه در شمال خیابان حافظ ابرو در انتهاى باغ مشجّرى از درختان عظیم کاج، در شهر خواف واقع شده است.
آرامگاه در انتهاى باغ و بر روى سکوئى به ارتفاع 10/1 متر بر محوطة چهار گوشى وجود دارد که شبکههاى آجرى آن را در میان گرفته و دربى آهنین بر جبهه جنوبى آن استوار شده و در مجموع به مزار باباى ابدال شهرت دارد.
مقبرة سمت شمال شرقى محوطه متعلّق به «خواجه میر احمد بن اسحق خوافى» بوده و داراى دو سنگ قبر مرمرى سفید از نوع لوح عمودى به ابعاد 194×60×5/9 سانتى متر و 170×48×10 سانتى متر مشخّصاً به شرح زیر مىباشد:
الف ـ سنگ قبر بالا سر: این سنگ قبر به ابعاد 194 سانتى متر ارتفاع، 60 سانتى متر عرض، 50/9 سانتى متر ضخامت مىباشد. کتیبه این سنگ قبر به دو خط کوفى و ثلث در یک متن 24 سطرى و سه حاشیه نوشته شده است. متن کتیبه محصور در یک نقش محرابى است و حاشیهها با اسلیمى و گلبرگ تزئین گردیدهاند. پشت سنگ اندکى برجسته و به وسیله نماى مقرنس زینت داده شده است.
متن حاشیة این سنگ قبر به شرح ذیل است و هر سطر آن توسط یک ویرگول مشخص شده و عبارتست از:
سرلوحه: الحکم لله تعالى،
«هو الحى ، لا اله الا هو احمد اله على احیاء ، اشرافنا نظامالدّین الاحمد امات اسلافنا ، على متابعة الشرع المحمد جعل الدار ، الاخرة العبادة الصالحین من هذه الدنیا بدلار (؟)، فخلق الموت و الحیاة لیبلوکم ایکم احسن عملاً و اصلى ، رایة النبى الاُمى المرید الذى بشرى بهدعه (؟) ـ المسیح ، المجرد قال حیث مبشراء برسول یأتى من بعد واسمه احمدالسلیم، على ارواح اصحابه فى القبور و على احیائه الى ، یوم النشورا باء بعد لاحقى ان النبیا... ، دار الفر... لمن اعتبر همومها و عبر ، واعرض من سمومها و حذر الحضرة الامیر الکبیر الکریم ، مورد (؟) مدلول انک لعلى خلق عظیم... الانعام ، واضع سماط النوال الاهم للخواص و العلوم سمو ، اجهت (؟) بحق ناظم دینه کریم (؟) اعظم القدر بدعى باحمد مجمع، آیات المنح (؟) و السماحه منیع مکارم الاخلاق و العلاجه ، المرتقى على معارج الفرالسرمد نظام المله و الدنیا و ـ ، الدّین خواجه امیر احمد اعلى اله مکانه على ـ اعلى علیه ، و اوزده منازل الشهداء و الصدقین و هو ابن المخدوم ، المرحوم السعید المقدم قدوة صنادیدالورى بین ، الا مربادى الاحساب الطاهره و الانساب الظاهره ، حاوى مکارم الاخلاق و محاسن الاعراق جلالالحق ، والدولة والدّین امر اسحق الخوافى نعمه اله بغفرانه و ابن له، سخاس (؟) جنانه و کان تاریخ وفاته فى عاشر شوال سنة تسع و ثمانین و ثمانمائة 889 ،»
2ـ حاشیه سمت راست:
«قال رسول اللَّه صلى اللَّه علیه و سلم، الا ان اولیاء اللَّه، لا یموتوابل کانت ینقلون من دار الى دار و قال ایضاً علیه السلام الموت کفارة لکل مؤمن مسلم و الموت ریحانة المومن فى الحدیث کفى بالموت قاهر کفى بالموت.»
3ـ حاشیه بالا:
«وعطى عن ابن عباس رضى اللَّه عنها انه قال اوصى
کتبه اللَّه فى اللوح»
4ـ حاشیه سمت چپ:
«المحفوظ انى انا اله لا اله الا انا محمّد من رسولى استلم لقضائى و اصبر على بلائى و شکر لنعمائى کتبته صدیقاً و بعثته مع الصدیقین و قال علیه السلام الموت فرع فاذا بلغ احدکم وفات اخیه فلیقل انا لله و انا الیه راجعون اللهم اکتبه عند ال من ا لمحسنین»
ب ـ سنگ قبر پائین پا:
این سنگ قبر کوتاهتر از سنگ قبر بالا سر و به ابعاد 170 سانتى متر ارتفاع، 48 سانتى متر عرض، 10 سانتى متر ضخامت مىباشدکه از نظر پرداخت و شکل و شباهت به سنگ قبر اولى دارد با این تفاوت که سر لوحه (الحکم لله) فقط به خط کوفى گلدار نوشته شده و متن آن در 18 سطر در داخل قابل محرابى شکل جاى گرفته است رسم الخط بجز سرلوحه ثلث و به فارسى است. این سنگ نیز کتیبه هائى در متن و سه حاشیه دارد که عبارتند از:
1ـ متن: سرلوحه: «الحکم لله (بخط کوفى) ،
هو الحى ، فغان که ز بخت هماى امید ، زابر بال و نهال باغ... ، را شکسته شد پر و بال دریغ، ماه مکارم که تیره شد بخسوف ، دریغ مهر معالى که یافت ظل زوال ، سزد که بحر شود خشک لب زنار درون ، روا بود که رود خون زچشمها (ى) جهان ، که بحر جود ز موج بلاست در شورش ، جبال حلم... با دفنا ست در زلزال ، فلک ز خون شفق داشت ز طوفان خشم ، از آن تهیه کشتى همى کنى ز جبال ، که رفت عمده اعیان مملکت ز جهان ، نماند.... جاه و جلال ، نظام و دولت و اقبال خواجه میر احمد ، کزو سعادتو اقبال داشت زیب و جمال ، بصدر جنت جاوید تکیه گاه گرفت ، جوشد قرین ملالت از این سراى تلان (؟)»
حاشیه سمت راست:
«بسال 889 ز روى حسان ـ ز هجره نبوى عشر اول شوال
که قافله است روان بر سبیل العجاج مهیمناً تبکریمى».
بالاى لوح:
«دائى مثلث بحق.... ، اخلاق و فیض اثر ، تو بنشسته به خاک زین رفتن ناگهت ، که تو خود چو شمع بستم».
ترجمه حال خواجه میر احمد خوافى در تذکرهها و کتب رجال دیده نشد ولى از نوشتههاى دو سنگ قبرش معلوم مىشود که از رجال لایق و شایسته و بادیانت عصر خویش بوده است. مزارش تحت الشعاع شخصیّت شهابالدّین عبداله بن عبدالرشید معروف به حافظ ابر قرار گرفته و نامى در این مزار از او برده نمىشود و بلکه اغلب مردم بدون توجّه به نوشتههاى سنگهاى قبرش مرقد او را با مرقد حافظ ابرو به اشتباه مىگیرند.
خواجه میر احمد خوافى فرزند امیر اسحق خوافى و برادر خواجه غیاثالدّین پیر احمد وزیر مقتدر دوران ـ تیمورى بخصوص ایام سلطنت شاهرخ میرزا، از سرداران دوران تیموریان بوده که مىگویند به سال 889 هجرى قمرى در عهد سلطنت سلطان حسین بایقرا در جنگ با هندوها بدرجه رفیع شهادت رسید و جسد او را به خواف حمل کردند و در محلّى که امروز به مزار (باباى ابدال) معروفست بخاک سپردند و چون از خاندان مذهبى سیاسى منطقه بوده مردم نیز ارادات خاصى بدان خانواده مىورزیدند. او را مزارى قرار داده و بدان توسّل مىجستند بطورى که بیش از حد استحقاقش مورد احترام بوده است. لذا در افواه مشهور است و نیز از معمرین و مطّلعین محل نقل و قول مىشود که برادرش خواجه پیر احمد براى اینکه این محل از قداست بیشترى برخوردار شود دستور داده است جنازة حافظ ابرو را که در سال 833 هجرى قمرى در زنجان وفات یافته و دفن گشته به خواف حمل نمایند و در کنار برادرش خواجه میر احمد خوافى دفن نمایند. لذا پس از انجام این اقدام این مجموعه مزار «مزار باباى ابدال که از کلمه عبداللَّه در نام «شهابالدّین عبداله حافظ ابرو» گرفته شده است معروف مىگردد.
این بنا به شمارة 14344 و در تاریخ 16/12/1384 به ثبت آثار ملّی و تاریخی رسیده است.
- ۱۹۶۰
- ادامه مطلب
