مزارات ایران و جهان اسلام

این زیارتگاه در سه کیلومترى جنوب شهر دستجرد، بین روستاى عیسى آباد و میدانک از بخش خلجستان واقع شده است.

در کنار جادّه میدانک، از عمق پنج مترى سطح زمین، سدى آجرى به صورت برجى از سنگ و گچ بنا شده است و ساختمان با شکوه و زیباى امامزاده زکریّا در دورة صفویّه بر روى همین سد بنیان شده است.

این بقعه از خارج به شکل هشت ضلعى و از داخل به شکل چهار ضلعى مساوى به دهانه شش و ارتفاع نُه متر است که در هر ضلع آن شاه‌نشین (غرفه‏اى) به دهانه 50/2 و عرض کمتر از یک متر ساخته شده است و از هر شاه‌نشینى هم درى یا دریچه به خارج گشوده مى ‏شود.

جدار داخلى بقعه سفیدکارى و مزیّن به نقّاشى‏هاى رنگ‏آمیزى است که در مواضع مختلف در جرز و اسپر آن، کاشى‏هاى خشتى منقّش و هفت رنگ باستانى به کار برده‏اند و چنین به نظر مى‏رسد که این کاشى‏ها هم از بقایاى کاشى‏هاى ازاره یا مرقد هستند. در زوایاى داخلى بقعه، هم سطح پوشش غرفه‏هاى خارجى، نیم طاق‏هایى تعبیه شده که چهارضلعى را به هشت ضلعى و سپس به فلکه‏اى تبدیل کرده است. پاطاق پوشش عرق چینى با نقشه رسمى بندى بر بالاى این قسمت قرار گرفته است. در قسمت فلکه‏اى، دو نورگیر باز است که جلوى آن‌ها را با مشبّکى از گچبرى بسته‏اند و روى قوس پوشش آراسته به نقوش رنگین و مزیّن به چهارگوى آیینه کارى است. در داخل بقعه، مرقدى آراسته به کاشى‏هاى خشتى فیروزه فام تعمیرى است که ضریحى از آلومینیوم از آن محافظت مى‏کند. در جهت شمالى بقعه نیز، ایوان کوچکى وجود دارد که از قطر پایه بیرون زده است. این ایوانچه به دهانه 50/2، عمق 25/1 و ارتفاع هفت متر با ازاره کاشیکارى خشتى و سفیدکارى پوشش یافته است و سقفى رسمى بندى دارد. جرزهاى طرفین ایوان، آجرى است و بر فراز آنها، دو منارة توپر با تاریکى شلجمى شکل به ارتفاع پنج متر با جدار کاشیکارى دیده مى‏شود که قسمتى از کاشى‏هاى آن فرو ریخته است. این مناره‏ها همزمان با بنیان بقعه ساخته شده است.

در جلوى بقعه، زیر ایوان، درى دو لنگه با کتیبه‏هاى منبّت و تنکه‏هاى قابسازى و گره‏کشى قدیمى نصب گردیده که از آثار عصر صفویّه است و در میانه اکثر قاب‏هاى آن، چهار نام «على» به طور متعاکس به خط ثلث برجسته خوانده مى‏شود. روى دو بائویى آن نیز عبارت «عمل استاد ملک» و «مشهد میقان فراهان»منبّت شده است و تاریخ ساخت ندارد.

بر فراز بقعه، گنبدى شلجمى شکل و زیبا از آثار عهد صفویّه به قطر و ارتفاع 10 متر با عمقى پنج مترى و استوانه‏اى از آجرتراش و تارکى آراسته به کاشى‏هاى الوان دوالى و کلوکى است که دور ساقه آن، ترنج‌هایى نزدیک یکدیگر به طور کمربندى و در میانه آن‏ها اسامى جلاله و معصومین با کاشى‏هاى الوان به خط بنایى نقش شده است.

در شمال بقعه صحن کوچکى است که ابعاد آن 10×10 متر
است که بعدها بربنا افزوده شده است. تمام جدار صحن
داراى نمابندى آجرى و فاقد حجره است. در سردرِ ورودى
آن ایوانى ساخته شده که پس از تخریب بخش‌هایى از آن،
در سالیان اخیر مرمّت شده است.

این بناى زیبا و دیدنى به شماره 4420 و در تاریخ 5/9/1380 به ثبت آثار ملّی و تاریخى رسیده است.

پژوهشگران نسب شریف امامزاده سیّد زکریّا را با نُه واسطه به امام جعفر صادق ‰ منتهی می‌دانند که از قرار ذیل است:

سیّد زکریّا بن شرف بن حسین بن زید بن علی بن حسین بن علی أبی تراب بن عیسی الأکبر النقیب بن محمّد الأکبر الأرزق بن علی العریضی بن امام جعفرصادق ‰ .

وی سیّدی جلیل القدر، عظیم الشان و بزرگوار بود. نخستین بار نام شریف او را ابوالحسن علی بن ابی القاسم بیهقی در کتاب انساب خود ذکر نموده و از او به عنوان سیّد زکریّا القمّی یاد می‌کند و می‌نویسد: او فرزندی به نام شرف داشته که در بیهق ساکن بوده و از او سیّد زکریّای دوّم به وجود آمده و ظاهراً در روستای مزده شهرستان ساری مدفون است.

عمیدی نسّابه، همین شجره‌نامه را ذکر نموده، منتهی با قول بیهقی نسّابه تفاوت دارد که این دو دیدگاه در کتاب مزارات قم مورد بررسی قرار گرفته است. به هر حال، سیّد زکریّا در قم نشو و نما یافت و به مراحل کمال رسید و از بزرگان دینی شهر شد و فرزند او پس از وفات پدر به بیهق مهاجرت نمود و در همانجا رحل اقامت افکند.

متأسّفانه در منابع موجود ذکری از همسر و تاریخ وفات این سیّد جلیل القدر، گزارشی به ثبت نرسیده است. امّا با وجود واسطه‌ها در نسب شریف او می‌توان احتمال داد که وی در ثلث اوّل قرن پنجم هجری وفات یافته است.