مزارات ایران و جهان اسلام

بقعة این امامزاده در میان روستاى چلیچه از دهستان جونقان، در 9 کیلومترى جنوب غرب شهر فارسان واقع شده و مشهور به «آب المراد یا باب المراد» است.

اصل بنا که از سنگ لاشه و ملاط گل ساخته شده، بیش از دو سه قرن سابقه تاریخى دارد و در سالیان اخیر مرمت و بازسازى شده است. بقعه به اندازه 10 پلکان از کف صحن ارتفاع دارد و به صورت مربّع و به ابعاد 14×14 متر مى‏باشد که ایوان آن رو به جانب جنوب قرار دارد و در بالای آن بر روى کاشى با قلم درشت نوشته شد: «آستان مقدّس امامزاده سیّد سعید چلیچه»

بقعه از درون به دو بخش حرم و غلام گردش تقسیم می‌شود. فرم اصلی درون بقعه هشت ضلعی است که در هر ضلع آن طاق نمایی عمیق با قوس جناغی دیده می‌شود. در طاق نماهای جهات شمالی و جنوبی دو در آهنی وجود دارد که اولی مختص ورود مردان و دومی مختص ورود زنان است. در سمت چپ و راست ورودیها دو اتاق کوچک در میانه هر طاق‌نما و همچنین در طاق نماهای میانی دو طاقچه کوچک و مستطیل جهت قرار دادن مهر، قرآن و... ساخته شده است. مصالح اصلی این بنا از آجر، خشت و ملات گل می‌باشد. پوشش درونی دیوارها گچ اندود و تمامی درهای موجود آهنی است. به تناسب فرم هشت ضلعی بقعه، غلام گردشی هشت ضلعی ساخته است. این غلام گردش با طاق و چشمه‌هایی کوچک به عرض 1 تا 5/1 متر به اضلاع هشتگانه بقعه متصل می‌باشد. اضلاع هشتگانه آن شامل چهار ورودی بزرگ با قوس سهمی به ارتفاع 3 متر و عرض 180 سانتی متر و چهار طاقچه پشت باز با قوس سهمی به ارتفاع 2 متر و عرض 80 سانتی متر است. به کمک 12 طاق‌بندی کوچک فرم هشت ضلعی غلام گردش به دایره تبدیل شده و گنبدی بروی آن ساخته شده است.

در میان طاق بندیهای جهات اصلی چهار پنجره کوچک جهت نورگیری بنا وجود دارد. پوشش بیرونی و فضای اطراف آن ایزوگام می‌باشد. محجر اصلی امامزاده، چوبی و مشبک بوده که در سالهای اخیر به محجری فلزی به ابعاد 120×200 سانتی متر مبدَل شده است. کف بنا موزائیک فرش و دیوارها تا یک متر سنگ کاری می‌باشد. فرم بیرونی بقعه نیز هشت ضلعی است که در اضلاع بزرگتر سه صفه بزرگ و کوچک ساخته شده است.

در جبهه جنوبی سه صفه بزرگ متوسط و کوچک وجود دارد. در صفه بزرگتر (به عنوان ایوانی کوچک) با قوس جناغی ورودی مردان قرار دارد. قوس صفه متوسط تغییر یافته و سهمی شده و قوس صفه کوچکتر جناغی است و در جبهه شمالی دو صفه کوچک، در نماکاری جدید کور شده و در صفه بزرگتر ورودی زنان تعبیه شده است. صفه‌های سایر جهات نیز دارای قوسی جناغی است و تنها در جبهه شرقی ارتفاع صفه‌ها نسبت به سایر جبهه‌ها کمتر است، نمای بیرونی امامزاده در سالهای اخیر با آجر لفتون و پلاستر تزئین یافته است. تاریخ بنا مشخص نیست لیکن با توجه به سنگ قبر بدست آمده و به قول اهالی قدمت اولیه آن تیموری می‌باشد که در دوره‌های بعد تعمیر و بازسازی گردید. نمونه‌ای از این بازسازی در کتیبه‌های درون بقعه به تاریخ 1321 ذکر شده است.

در میان ستونهای داخل بقعه، ضریح مطلایى نصب است که بر روى در آن نوشته شده: «ضریح مطهّر امامزاده سیّد سعید که توسّط اداره اوقاف و امور خیریه استان چهار محال و بختیارى و هیئت امنا امامزاده در سال 1375 ساخته و نصب گردید. طرّاحى و ساخت بهنام کبیرى، قلمزنى سیّد مرتضى احمدى.»

بر فراز بقعه، گنبدى شلجمى به قطر 3 و ارتفاع 4 متر قرار دارد که فاقد تزیین مى‏باشد. گویند درِ قدیمى بقعه که از چوب گردو بود و بیش از 800 سال سابقعه داشت، اینک در موزه نگهدارى مى‏شود.

حیدر خسروى ضمن اشاره به نسب امامزاده که او را سعید بن حمزة بن موسى ‰مى‏داند مى‏نویسد: «بناى بقعه وى در زمان سلطنت سعد بن اتابک ساخته شد و به مرور زمان مورد بازسازى و مرمّت قرار گرفت و در سال 1344 ضریح زیبایى در آن نصب شد. او سپس داستان مجعول مهاجرت سادات از طریق شط‌العرب به ایران را ذکر مى‏نماید که یقیناً صحّت تاریخى ندارد.»

در سفر ریاست محترم جمهورى، جناب دکتر محمود احمدى نژاد به شهر فارسان، مبلغ 500 میلیون تومان جهت توسعه و عمران این بقعه اهداء شده است که فضاسازى پیرامون صحن 7 هکتارى بقعه از جمله اقدامات هیات امناء است.

این بنا به شمارة 5982 و در تاریخ 8/5/81 به ثبت آثار تاریخی رسیده است.

متأسّفانه آنچه که به غلط شهرت یافته و امامزاده سعید را فرزندِ حضرت حمزة بن ‏موسى ‰ قلمداد نموده خالى از حقیقت است و در کتاب على بن حمزة بن موسى ‰ مفصّل دربارة تعداد برادران وى سخن گفته شد به آنجا رجوع شود.

به اعتقاد ما، نسب شخص مدفون در این بقعه با نه واسطه به حضرت جعفر طیار ‰ مى‏رسد که از قرار ذیل است:

سیّد ابو سعید بن ادریس بن عبداللَّه بن داود بن ابى الحسن محمّد بن جعفر السید بن ابراهیم الاعرابى بن ابى جعفر محمّد بن على الزینبى بن عبداللَّه الاکبر الجواد بن جعفر الطیّار بن ابى طالب ‰.

وى مشهور به امامزاده سعید و از جمله طالبیونى است که پس از درگیرهاى مفصل در بصره، در اواخر قرن سوّم و ابتداى قرن چهارم هجرى به منطقه جبل مهاجرت نمود. علّامه نسّابه سیّد جعفر اعرجى، از همین خانواده سیّد محمّد جبلى بن داود بن محمّد العالم را نخستین شخص مهاجر به منطقه چهار محال، کردستان و جبل ذکر نموده و مى‏نویسد او در این منطقه داراى نسل زیادى بوده است.

از جمله مهاجرین به منطقه جبل، سیّد ابراهیم بن عبداللَّه، عموى امامزاده سعید است که در منطقه جبل داراى نسل زیادى بوده است.

چنانچه پیشتر گفته شد، علّامه سیّد جعفر اعرجى از سکونت سیّد احمد بن موسى بن عبداللَّه سخن رانده که پس از سکونت در جبال داراى نسل زیادى شده و به فرزندان امام موسى کاظم ‰ معروف گشته است. خاندان جعفر طیّار که پسر زادگان حضرت زینب کبرى Š دختر بزرگوار حضرت امیرالمومنین ‰ مى‏باشند از مشاهیر خاندان طالبى در منطقه خوزستان، چهار محال و لرستان به شمار
مى‏آیند و قبور آنان ملاز و ملجا پناهندگان و دوستداران اهل
بیت Œ بوده است.

متأسّفانه در منابع موجود به تاریخ وفات و یا شهادت سیّد ابو سعید اشاره نشده است، اما از واسطه‏هاى نسب شریف او مى‏توان پى برد که وى در ابتداى قرن چهارم هجرى در این مکان وفات یافته و دفن شده است.