مزارات ایران و جهان اسلام

بناى امامزاده، به ابعاد تقریبى 16×18 متر است و فاقد حیاط مى‏باشد. سه ورودى آن داراى طاق جناغى نسبتاً بلندى است و در آهنى منتهى الیه سمت غرب، ورودى اصلى امامزاده محسوب مى‏شود. پیرامون این طاق را حاشیه‏اى کمربندى از کاشى معرّق با نقش اسلیمى اژدر دهنى و ختایى پوشش داده است. کمى بالاتر از حاشیة کاشى، دو کتیبه از آیات قرآنى مى‏باشد. یکى آیة 18 سوره جنّ، به خطّ نسخ سفید و در ذیل آن، کتیبة دوّم، حاوى آیة 56 از سورة احزاب، به خطّ نستعلیق سفید در زمینة کاشى 20 سانتى‏مترى آبى رنگ که در ذیل این آیه، چنین نوشته شده است: «بناى جدید حضرت ایّوب بن موسى الکاظم ـ علیه السلام ـ به کمک اهالى و سعى و اهتمام استاد على میرزایى به پایان رسید، سنه 1386».

از ورودى به کفش‏کن وارد مى‏شویم که در شمال آن آبدارخانه قرار دارد. کفش‏کن به اتاقى به اندازة تقریبى 6×5/7 متر اتصال دارد. در شرق و جنوب این اتاق، دو دهانه با طاق بلند ایجاد شده که از دهانة جنوبى به اتاقى دیگر به ابعاد 7×5/8 ، وارد می‌شویم. دهانة شرقى ورودى رواق محسوب مى‏شود. این دو اتاق که سقف آن‏ها را پوششى از تیر آهن و ازارة دیواره‏ها را سیمان آب ساب به بلندى 80 سانتى‏متر فراگرفته، مساجد پیرامون رواق تلقى مى‏شود.

رواق، اتاقى مربّع شکل به طول هر ضلع پنج متر مى‏باشد که در پایة طاق به صورت کثیرالاضلاع غیر منتظم 12 ضلعى در آمده و پایة مدوّر طاق بر آن بنا گردیده است. همچنین داراى سه طاق رومى بلند به عرض دهنة 56/2 متر در شمال، جنوب و شرق مى‏باشد.

در پاى طاق، کتیبه‏اى کمربندى حاوى «سورة اعلى» به خطّ ثلث سفید نگارش یافته است. امامزاده داراى ضریحى فلزى مى‏باشد که در سال 1387 هجرى قمرى به هزینة «ماشاءللَّه ملکى یارندى» توسّط هنرمندان اصفهانى ساخته شده و تزیینات آن برنجى است. ضریح به ابعاد 50/2×98/1×94/2 متر مى‏باشد. در ارتفاع دو مترى در متن کتیبه‏هاى شش ضلعى کمربندى به عرض 6/20 سانتى‏متر در زمینة آبى به خطّ نستعلیق برجستة زرد رنگ، این اشعار کنده‏کارى شده است:

شهـزاده‏اى که راحت روح پیمبر است                  ایّوب نـور دیده موسى بن جعفر است‏

تحقیق رفتــه در نســب این بزرگوار                   از باب و مام سیّد و مولا و سرور است

محــروم از درَش نـرود هیــچ سائلى                   چشم نیاز اهل سعادت بر این در است

نبود عجــب که درد  جهـانى دوا کند                  آزاده‏اى که زادة زهــراى اطهـر است

فرش درش چو عرض علا دارد اعتـلا                   خاک رهش چو آب بقا روح پروراست

از فیض مـرقدش که بود کعبة مــراد،                   با سـرمة خاک خطّة کمجان برابر است

از قــدر و پایه، طـرفه ضریح منوّرش                   تابنده افســرى به سر مِهر خاور است‏

گــر بنده شــد مقــرّب درگاه کبریا                    اندر صفات، مظهــر خلّاق اکبر است

خـواهى اگر شکیب به مـاه صفر زمن                   تاریخ این ضریح که داراى زیور است

بعد از هزار و سیصد و هشتاد سال و هفت‏                   از هجرت رسول گرامى فزون‏تر است‏

در سمت غرب ضریح، (رو به روى در ورودى) درِ دولنگه‏اى به منظور ورود به داخل ضریح قرار دارد که در بالاى آن دو کتیبة برنجى به خطّ نستعلیق برجسته در زمینة آبى دیده مى‏شود. متن این کتیبه‏ها به شرح زیر است:

کتیبه اوّل‏: «تقدیم نمود این ضریح را بر آستانة شاهزاده ایّوب، ماشاء اللَّه ملکى یارندى، فرزند مرحوم کربلائى رمضان على، التماس دعا از زایرین محترم دارد».

کتیبه دوّم‏: «سازنده‏ها، مصطفى روزگاریان و حسن کیخسروى، قلم زنى مهدى حافظ، به خطّ مفصّلى در تاریخ 1387 هجرى قمرى به اتمام رسید».

در بین این دو کتیبه، صلوات چهارده معصوم(ع) در زمینة زرد کنده کارى شده است.

در فواصل شش ضلعى‏هاى حاوى اشعار، دایره‏هاى ورشویى حاوى آیه‏هاى 51 و 52 سورة مبارکة قلم «بسم... و کلمه للَّه» نصب شده است. همچنین پشت آن، در متن دایره‏هاى فلزى، کلمه‏هاى «اللَّه و محمّد» کنده کارى شده است.

بالاى کتیبة اشعار را یک گیلویى با نقوش گل و بوتة برجسته به عرض 30 سانتى‏متر پوشانیده است. 24 کنگره و 20 گلدان کوچک ورشویى و چهار گلدان بزرگ برنجى با نقوش برجسته، چهار سمت بالاى ضریح را زینت داده است.

قبر داخل ضریح برجسته و به شکل مکعّب مستطیل به ابعاد 107×100×150 سانتى‏متر مى‏باشد که آن را پوششى از کاشى فیروزه رنگ فراگرفته است.

تعدادى از تابلوهاى حاوى عکس رنگى معصومین(ع) و زیارت نامه‏هاى چاپى، زینت بخش رواق مى‏باشند.

گنبد امامزاده، مخروطى شکل و با پوشش کاشى بود که بیشتر آن‏ها در اثر یخ زدگى ریخته و یا لعاب خود را از دست داده است.

ساقة گنبد که محیط آن 10/20 متر و بلندى 63/1 متر بود، داراى پوشش آجرى و هشت عدد نورگیر بود که چهار عدد آن را مسدود کرده بودند. انتهاى ساقة گنبد را کتیبه‏اى کمربندى به عرض 30 سانتى‏متر در زمینة کاشى آبى 20 سانتى‏مترى فرا گرفته بود که متن آن حاوى آیات 255 و 256 سورة بقره به خطّ ثلث بود و با جملة «ساخت کاشى سازى ایلیایى» پایان گرفته بود.

در فراز گنبد، پرچمى سبز رنگ نصب شده بود که بر بالاى آن یک پنج انگشتى فلزى قرار داشت.

گنبد امامزاده اخیراً خراب گردید و به جاى آن گنبدى با پوشش فلزى زرد رنگ ایجاد شد و حیاطى نیز براى این منظور فراهم گردید.

دربارة این امامزاده، اهالى نقل قول‏هایى دارند که خلاصة آن چنین است:

«امامزاده ایّوب، فرزند کوچک امام موسى(ع) است. کنیه‏اش ابوحمزه و لقبش ربیع بود. مادرش اُمّ البنین، دختر ابوعبداللَّه از ایل خابوریّه است.

به هنگام شهادت پدرش پنج ساله بود، خواهرى داشت به نام جمیله خاتون که دو سال از او بزرگ‏تر بود. پس از شهادت حضرت امام رضا(ع) در طوس، حضرت ایّوب به قصد زیارت تربت برادر، آهنگ مسافرت به طوس کرد. جمیله خاتون نیز درخواست کرد که در این سفر همراه برادر باشد. روز بیست و هفتم ماه شعبان در معیّت حدود دو هزار نفر از سادات بنى‏حسینى، بنى‏عقیلى و بنى‏طیّارى، جعفرى و موسوى راهى طوس شدند. در طىّ منازل به قریة فین (چهل حصاران) رسیدند. بعد از مدّتى که در آن جا توقّف کردند، خبر شهادت حضرت امام جواد(ع) به دست معتصم، خلیفة عبّاسى، به آن‏ها رسید. آنان مراسم عزادارى برپا داشتند و پس از چهل روز، به سوى جبلستان حرکت کردند تا به دولت‏آباد رسیدند. کمال الدّین باد افشانى با گروهى قصد جنگ و کشتن ایشان را کرد و خود را به یارَند رسانید. سپس به دولت آباد آمدند، اردوى حضرت ایّوب را محاصره کردند و سه روز تمام درگیر جنگ بودند و بسیارى از همراهان آن حضرت را شهید کردند. روز چهارم، مردان دولت‏آباد به یارى حضرت ایّوب آمدند و آنان نیز به شهادت رسیدند به گونه‏اى که مردى در دولت‏آباد باقى نمانده بود. زنان آن جا در عزاى شوهران خود مى‏گفتند: مردان ما براى حمایت از اولاد پیغمبر خدا جان‏هاى خود را گم کردند و به شهادت رسیدند. از آن زمان، دولت آباد به گمجان معروف شد.

حضرت ایّوب پس از شهادت بنى اعمام و دوستان خود، به میدان جنگ شتافت و بسیارى از دشمنان را کشت. در این اثنا، یکى از دشمنان اسب او را پى نمود و حضرت ایّوب از اسب درغلطید و دشمنان او را محاصره کرده و به شهادت رسانیدند. سپس به غارت سراپرده‏ها پرداختند. در حین غارت، ضربة شمشیرى که به پهلوى جمیله خاتون وارد شد، باعث شهادت ایشان گردید.

با پایان گرفتن جنگ، کمال الدّین و لشگریانش گمجان را ترک کردند و به موطن خود رفتند. با رفتن آن جماعت، زنان آبادى به تدفین شهدا پرداخته و حضرت ایّوب و جمیله خاتون را در محلّى که سراپردة ایشان قرار داشت، به خاک سپردند و یک طاق از بیست و چهار طاق آب قنات آن جا را وقف بر تربت حضرت ایّوب کردند».