مزارات ایران و جهان اسلام

این بقعه در هفت کیلومترى شمال شهر سارى، در روستاى پایین دامیر قرار گرفته است. در زاویه ى باغى در انتهاى کوچه ى باریک، بقعه امامزاده بى بى خانم قرار دارد که شامل اتاق کوچک مربع شکلى به ابعاد 4×4 متر است که با بلوک و سیمان ساخته شده و بام آن پشم سیمان (ایرانیت) است.

صندوق مشبّک گهواره اى به طول دو و عرض یک متر که در سال 1378 هـ . ش ساخته شده در بقعه نصب است که از مرقد محافظت مى کند. درختان زیادى در صحن بقعه مشاهده مى شود، اما آنچه جالب به نظر مى رسد درخت تنومندى است که قطر آن بیش از سه متر مى باشد و اخیراً داخل آن خالى گشته است. زمین زیارتگاه حدود هزار و پانصد مترمربع است.

به گفته ى اهالى قبر قدیمى امامزاده بر اثر بى توجّهى و مرور زمان فرسوده و تخریب شده تا اینکه چند سال قبل توسّط خواب نما شدن افراد محل، این بنا محقّر ساخته شده است. از دیر هنگام خفته در مزار به عنوان همسر یا مادر امامزاده صالح روستاى بالادامیر شهرت داشته اما از نام و نسب وى هیچ اطّلاعى ندارند. چنان که خواهد آمد، از آنجاییکه شخصیّت مدفون در بقعه امامزاده صالح روستاى بالا دامیر، سیّد ابوعلى صالح بن محمّد خلیفة بن یحیى بن على بن عمر بن على بن عمر بن حسن افطس بن على اصغر بن امام سجّاد(علیه السلام) است. و او داراى فرزندى بنام خلیفه بوده که مادرش خراسان دختر حسن بن ابى قاسم افطسى حسینى، دختر عموى امامزاده صالح است، لذا مى توان نتیجه گرفت که سیّده خراسان همسر امامزاده صالح در این مکان مدفون بوده که به جهت آنکه نام خراسان براى اهالى غیرمأنوس بوده، لذا خفته در بقعه را به بى بى خانم شهرت دادند.

سیّد ابوالغنایم دمشقى در سال 418 هـ . ق سیّد صالح ـ همسر سیّده خراسان مشهور به بى بى خانم را ـ به اتفاق برادر همسرش بنام سیّد ابوالقاسم در طبرستان = سارى دیده است و مرحوم بیهقى نیز به این مطلب اشاره مى نماید.^([1])