- سه شنبه ۱۸ شهریور ۹۳
مشهور به «شاهزاده ابراهیم و شاهزاده محمّد»، بقعة باشکوه و بسیار زیبا و با عظمت این امامزادگان در روستاى زیارتگاه، 15 کیلومترى جنوب شهرضا در سر راه شیراز، واقع است و به «شاهزاده ابراهیم و شاهزاده محمّد» مشهور است.
بقعه، شامل ایوان، گنبد، حرم، ضریح و چندین حجره مىباشد که ایوان مرتفع آن به ابعاد 6×5 و ارتفاع هشت متر در جانب جنوب واقع شده و داراى طاق جناغى می‌باشد. در طرفین آن، دو اتاق کوچک تعبیه شده و در انتهاى آن راه پلّهاى است که به طبقة دوّم ایوان و توسّط پنج پلّکان به درِ ورودى ایوان جنوبى راه مىیابد. این بنا در سالیان اخیر مرمّت و کاشىکارى شده است.
ایوان اصلى و باشکوه بنا در جانب شرق بقعه و به ابعاد 12×6 و ارتفاع حدود 12 متر مىباشد که داراى سه طاق جناغى و رسمىبندىهاى زیبایی است و نقّاشىهاى جالبى از دورة صفویّه در آن دیده مىشود. این ایوان در دو طبقه احداث شده و متعلّق به دورة مغول است و درِ ورودى آن داراى قلمزنىهاى بسیار جالبى مىباشد که در نوع خود کم نظیر است.
بقعه از داخل به صورت مربّع و به ابعاد 10×10 متر مىباشد که چهار زاویة آن را با ایجاد چند فیلپوش به دایره تبدیل نموده و در نتیجه گنبد دوپوش بنا را بر آن استوار ساختهاند. این گنبد از داخل، عرقچینى و از خارج، هرمى دوازده ترک می‌باشد و به گنبد بابا رکنالدّین اصفهان شباهت دارد.
در وسط بقعه، ضریح قرار دارد که با آب طلا و نقره به طرزی بسیار عالی مزین شده است و بر روى آن نوشته شده است: «ضریح مطهّر امامزادگان شاهزاده محمّد و شاهزاده ابراهیم از فرزندان موسى بن جعفر ، به همّت حاج هرمز ترابى فرزند حسینقلى به سال 1382 در اصفهان اتمام یافت. عمل حاج مصطفى روزگاریان و پسران».
در بالاى ضریح، اشعارى در مدح امامزاده قلمزنى شده که از قرار ذیل است:
«پـى تقــرّب پروردگار فــرد قـدیم شــدند در کف تقــدیر بر اولیا تسلیم
فلک نمــوده پراکنـده آل عصمت را چه برگ گُل که پراکنده مىشود ز نسیم
و یا چه مصحـف اوراق گشته که فتد به هـــر کجا ورقـى از عناد خصم لئیم
ببوس مــرقد پاک امــام با مـن بین که آسمان به درش گـشته خَم پى تعظیم
بهشت روى زمــین است آســتانه او تبارکاللَّه از این صحـن و بارگاه حریم
اگر نه درش حق آن جاست از چه روشدهاند ملایک از پى خدمت در آن مقــام مقیم
دلى که مِهر وى اندوخت و اندرین عالم به حشر فارغ از اندیشه است بهشت وبیم
از او قــواعد اســلام را بـود رونق از او مبـــانى احــکام را بود تحکیــم
مقـام بندگىاش بین که در تجسّم شیر ز خویش کــرد عیان قدرت خداى کریم
ببین به بارگه او که هست رشک فلک ز بس نقــوش بدیع است اندرون ترسیم»
نماى خارجى گنبد با کاشى و آجر پوشیده شده و ارتفاع آن بیش از هشت متر است و نماى داخلی آن داراى گچبرى و نقّاشىهاى نفیس عهد صفویّه و قاجاریّه است. در جنوب بقعه، محراب گچبرى شده با کتیبههاى کوفىِ عصر مغولى آن همچنان باقى مانده و بر عظمت حرم افزوده است.
در ایوان بقعه، هشت شهید دوران جنگ تحمیلى مدفون مىباشد. زمین زیارتگاه حدود چهار هزار مترمربّع است که اخیراً در غرب آن، اتاقهایى احداث شده است.
این اثر باستانى به شمارة 750 به ثبت تاریخى رسیده است.
در کتاب «دایرة المعارف تشیّع» در توصیف این زیارتگاه چنین نوشته شده است: «بناى اصلى آرامگاه به صورت چهار ضلعى با چهار طاقنما در چهار جهت آن است که به شهادت بازمانده آثار گچبرى آن، دست کم تاریخ آن به دوران ایلخانى مىرسد که در دورههاى بعدى دست کارىهایى در آن صورت گرفته است. در دو سوى حرم، دو ایوان قرار دارد. ایوان جنوبى بنا با قوس شکسته و عمق نسبتاً زیاد به کمک سه تویزه برپا شده است. اسپرى که ورودى حرم در آن قرار دارد، به دو قسمت تقسیم گردیده و در بخش بالاى آن، تزیینات زیباى نقّاشى شدة مربوط به دوره صفویّه مشاهده مىگردد.
داخل حرم، کاشى بزرگى به ابعاد 36×40 سانتىمتر با زمینة فیروزهاى و نقش کشکولى برجسته و کلماتى از قرآن نصب شده که پیش از این، در ایوان جنوبى قرار داشته است. سقف داخل حرم با توجّه به شکل پوشش بنا، مخروطى شکل و ارتفاع آن تا کف حدوداً هشت متر مىباشد. شیوة پوشش و کاربندى زیر این گنبد به صورت جالبى اجرا شده است. در این جا فیلپوشهاى چهار کنج گنبد، از کف و در قسمت کاربندى که به کمک طاقنماهایى پشت باز در فاصلة فیلپوشها انجام گرفته است، بنا شده است. دور تادور بقعه، فضاى بازى به صورت غلام گردشى وجود دارد که در نوع خود از جمله کارهاى نمونة معمارى بقعهسازى ایران به شمار مىرود. پوشش بیرونى بقعه از نوع رُک دوازده ضلعى مىباشد که بر روى هر یال آن نام ائمّة اطهار نقش بسته است. این گنبد درمایه بابارکنالدّین، در تخت پولاد اصفهان است.
بنا در اصل داراى محرابى گچبرى بوده که هنوز دو ستون تزیینى آن به شیوة دوران ایلخانان باقى مانده است. بخش عمدة محراب از بین رفته و به جاى آن بین دو ستون، درى نصب کردهاند. ضریح چوبى امامزاده، در وسط حرم قرار دارد و فاقد تزیینات هنرى است.
این بنا به شمارة 750، جزء بناهاى تاریخى ایران به ثبت رسیده است.
به اعتقاد اهالى، امامزادگان ابراهیم و محمّد از جمله همراهان شاهچراغ بودند که به دست حاکم شیراز در این مکان مقتول و پس از جدا شدن سر مبارکشان از بدن، بدن آنان در این مکان و سرهاى آنان در روستاى کهرویه دفن شده است.
مؤلّف «تاریخ هزار سالة شهرضا» معتقد است، سرهاى این دو امامزاده در حرم سیّد محمّد در صحن شاهچراغ شیراز، در حدّ شرقى آن مدفون است، که به دستور حاکم عبّاسىِ شیراز، در قریة زیارتگاه به قتل رسیدهاند و سرهاى آنان طِبق رسوم آن عصر، براى اطمینان حاکم عبّاسى به شیراز برده شده است.
اهالى بر این باورند که شاهزاده ابراهیم و محمّد از فرزندان بلافصل امام موسى کاظم(ع) هستند، امّا این ادّعا به اثبات نرسیده است.
- ۲۳۹۹
- ادامه مطلب
