مزارات ایران و جهان اسلام

(پژوهشى در معمارى و شرح حال شخصیّت هاى مدفون در بقاع متبرکه شهرستان رى)

به سفارش اداره فرهنگ و ارشاد اسلامى شهرستان رى

تحقیق و تألیف: دکتر محمّد مهدى فقیه بحرالعلوم

ناشر: انتشارات وثوق

ویراستار و رجوع به منابع: سیّد اسحاق حیدرى و مهدى ملک آسا

صفحه آرا: اکبر رحمتى

حروفچین: زهرا بختیارى (دفتر مؤسّسه دایرة المعارف بقاع متبرّکه)

قبرستان ابن بابویه از قبرستان هاى قدیمى تهران است. قدمت این قبرستان همزمان با شکل گیرى بقعه شیخ صدوق(رحمه الله)، از علماى برجسته شیعى است. این قبرستان در شهررى، در نزدیکى مرقد حضرت عبدالعظیم حسنى(علیه السلام) و تقریباً در کنار برج تاریخى طغرل قرار دارد. امروزه در قبرستان اموات به خاک سپرده نمى شوند، اما به دلیل آرمیدن سرشناسان ادبى، فرهنگى، علمى و عرفانىِ بسیار در این قبرستان، این مکان هنوز هم آباد است و یکى از پر رفت و آمدترین قبرستان هاى تهران است.

آنچه که در این پست می خوانید:

        على بن بابویه; پدربزرگوار    

       درخواست از ناحیه مقدّسه      

       فرزندان على بن بابویه(رحمه الله)

       خاندان ابن بابویه(رحمه الله)       

       استادان على بن بابویه(رحمه الله) 

       شاگردان على بن بابویه(رحمه الله)        

       ابن بابویه(رحمه الله) در نگاه دانشمندان

       آثار ماندگار   

       خبر فوت على بن بابویه(رحمه الله)       

       وفات على بن بابویه(رحمه الله)  

       مدفن على بن بابویه(رحمه الله)   

       جلوه هایى از زندگانى   …50

       سفرهاى على بن بابویه(رحمه الله)        

       برخورد ابن بابویه(رحمه الله) با منصور حلاّج    

       برجسته ترین جلوه حیات على بن بابویه(رحمه الله)         

حسن بن قاسم، داعى صغیر (304ـ316 ق)

ابوالحسین احمد، در گیلان از مرگ ناصر کبیر آگاه شد و دامادش حسن بن قاسم را به آمل آورد و حکومت را به او سپرد; ولى برادرش ابوالقاسم جعفر با حسن بیعت نکرد.^([1]) با این حال، حسن بن قاسم با لقب «داعى صغیر»، حکومت را به دست آورد. وى، نخست احمد و جعفر از فرزندان ناصر را به حکومت گرگان گمارد تا حملات سپاه سامانى را دفع کنند; اما جعفر، نزد حاکم رى محمد بن صعلوک رفت و او را علیه داعى صغیر به قیام دعوت کرد تا طبرستان را تصرف کند. جعفر، متعهد شد در صورت تصرّف طبرستان، خطبه به نام امیر سامانى بخواند و شعار عباسیان را زنده نماید.^([2])محمد بن صعلوک، طبرستان را تصرف کرد و داعى صغیر به گیلان فرار کرد.

امامزاده ناصرالحق قبل از مرمت

امامزاده ناصرالحق بعد از مرمت

محمد بن هارون، پس از پیروزى بر محمد بن زید، با حمایت حاکمان محلى براى مدتى بر طبرستان فرمانروایى کرد. ناصر کبیر، پس از کشته شدن محمد بن زید ـ که از یاران همیشگى او بود ـ قیام کرد و چون از حمایت حاکمان محلى طبرستان برخوردار نبود، به رى پناه برد.

پس از مدتى، محمد بن هارون براى مخالفت با سامانیان، با ناصرکبیر بیعت کرد; ولى امیر سامانى، سپاهى را روانه طبرستان کرد و بر آن جا تسلط یافت. سامانیان در آغاز با مردم آن جا رفتار خوبى داشتند; ولى پس از مدتى تغییر روش دادند و با برخورد خشن و گرفتن مالیات سنگین از مردم، سبب نارضایتى آنان شده، زمینه قیام مردم را فراهم ساختند.

نشست علمى «امام‌زادگان بلا‌فصل ایران» با حضور طلاب و روحانیون در سالن اجتماعات دانشگاه باقرالعلوم علیه‌السلام در قم برگزار شد.

محمد بن زید، برادر حسن بن زید (داعى کبیر)، دانشمندى فقیه، ادیب، عارف و شاعر بود.^([1]) وى به سال 270 هجرى جانشین حسن شد. او پیش از آن، برادر را در استمرار نهضتش یارى داده بود و مقام علمى و معنوى و سابقه او در نهضت، سبب شد که داعى کبیر، در اواخر عمرش از مردم و خواص براى او بیعت بگیرد. محمد بن زید، به هنگام مرگ برادر در گرگان بود. چون خبر درگذشت حسن را شنید، به سوى سارى حرکت کرد; اما سید ابوالحسین احمد بن محمد بن ابراهیم، داماد داعى کبیر، از فرصت استفاده کرد و از مردم آمل براى خود بیعت گرفت و جمعى از بزرگان دیلم را با بذل و بخشش، با خود همراه کرد و اموال و خزائن داعى را تصرف کرد و به چالوس رفت و مدت ده ماه حکومت نمود.

در چهار کیلومترى شمال شهر سارى، روستاى اوجا محله واقع است. در بین کوچه هاى روستا، بقعه ى هشت ضلعى امامزاده یوسف با گنبد هرمى شکل به ارتفاع تقریبى پنج متر واقع است که نماى خارجى گنبد قیراندود (ایزوگام) است.

در وسط بقعه صندوق چوبى نه چندان قدیمى به طول 10/2 و عرض 10/1 و ارتفاع یک متر قرار گرفته و کف بقعه با سنگ مرمر پوشانیده شده است. اتاقى در شرق بقعه جهت استراحت زوّار ساخته شده که در مقابل آن نیز مسجد بزرگ محل قرار دارد. پشت بقعه که گورستان عمومى محل است، غسالخانه اى توسّط آقاى احمد مشهدى خلردى در سال 1374 هـ . ش ساخته و وقف حرم شده است. سرویسهاى بهداشتى مرتب و صحن مشجّر از ویژگیهاى این بقعه است.

متأسّفانه از هویّت شخصیّت مدفون در بقعه اطّلاعى حاصل نشد.