مزارات ایران و جهان اسلام

 روستاى تمتمان در فاصلة بیست کیلومترى ارومیه ـ سرو، قرار دارد و آثار تاریخى و با ارزشى چون غار تمتمان، استحکامات نظامى، مقابر مقبرة اورارتو و... را در خود جاى داده است. مقابر کشف شده شامل سه مقبرة معمور و دو مقبرة مخروبه دورة صفوى است. از سه مقبرة نسبتاً سالم، یکى داراى سنگ قبرى به تاریخ 1110 هـ. ق است. مقبره‏هاى سه گانه و دو مقبرة مخروبة تمتمان در یک ردیف قرار گرفته‏اند و همگى از بیرون به صورت چهار ضلعى و از داخل به شکل مدور هستند. مصالح به کار رفته در بناى آن‏ها سنگ‏هاى تراشیده و سنگ‏هاى رودخانه‏اى و آجر است.

در سمت چپ جادّة آسفالتة ارومیه ـ سرو، به فاصلة 22 کیلومترى ارومیه، در روستاى تمتمان، در قبرستان دهکده و دامنة غربى تپّه اسماعیل آقا، سه مقبرة گنبددار در امتداد همدیگر و یک مقبره در قسمت شمالى آن‏ها وجود دارد که قبر آخرى ویران شده و تنها بقایاى طاق آجرى سرداب آن هویداست. از این سه مقبره، تنها در داخل یکى از آن‏ها سنگ قبر نسبتاً سالمى باقى مانده است که کتیبة آن ارزش تاریخى دارد. این مقبره‏ها که اندک تفاوتى از نظر مصالح و معمارى با همدیگر دارند، همگى از بیرون داراى نقشة چهارضلعى و از داخل، مدور هستند، مگر یکى از آن‏ها که در قسمت جنوبى قرار گرفته و مربّع است. دو مقبره از مقابر، گنبدى سنگى داشته که تقریباً فرو ریخته است. مقبرة میانى، از نظر مصالح و سنگ کارى داراى نظم و دقت بیشترى است که به ترتیب به توصیف آن‏ها مى‏پردازیم.